Hoe nu verder, PvdA?

Lodewijk Asscher stopt toch maar als lijsttrekker van de PvdA, zo heeft hij vandaag bekendgemaakt. Hij neemt – een beetje laat, maar vooruit – de schuld op zich voor de rol die hij als minister van Sociale Zaken en vicepremier speelde in het vorige kabinet. Asscher was toen medeverantwoordelijk voor de genadeloze jacht op vermeende fraudeurs met de kinderopvangtoeslag.

Zaterdag zou hierover een motie van wantrouwen tegen hem worden ingediend tijdens een partijcongres. Die motie zou vermoedelijk geen meerderheid halen, omdat veel partijprominenten en de PvdA-fractie steun voor Asscher hebben uitgesproken. Maar de discussie over hem zou natuurlijk zijn blijven doorgaan. Uit peilingen blijkt al dat de PvdA daar electoraal niet bepaald van zou profiteren.

De daad van Asscher is te prijzen, maar hij zadelt zijn partij wel op met een enorm probleem. Want wie dan? De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb zou misschien een alternatief kunnen zijn, maar het is zeer de vraag of hij wil. Hij behoorde tot de groep van belangrijke PvdA’ers die zich afgelopen weekend nog vierkant achter Asscher opstelden. Het zou een beetje merkwaardig zijn als hij zich nu bereid toont hem op te volgen.

Dan kom je dus terecht bij Kamervoorzitter Khadija Arib (nummer twee op de lijst) of Kamerlid en ex-minister Lilianne Ploumen (nummer drie). Die laatste zou het wel eens kunnen worden. Zij schijnt wél te willen, maar of ze veel uitstraling heeft? Het ziet er naar uit dat de PvdA de winst waarop ze de voorbije jaren rekende wel op haar buik kan schrijven.

Het was dan ook verstandiger geweest als Asscher zich meteen na de vorige verkiezingen had teruggetrokken als PvdA-leider. Na de monsternederlaag van zijn partij (de grootste aller tijden) zou niemand dat vreemd hebben gevonden. En Asscher kon destijds al op zijn klompen aanvoelen dat zijn verleden in Rutte II hem zou blijven achtervolgen. En dat de partij daarvan hinder zou ondervinden.

Had Asscher indertijd al zijn functie neergelegd (desnoods op termijn), dan had de PvdA in alle rust naar een plaatsvervanger kunnen zoeken. Nu wordt dat een haastklus. En haast komt de zorgvuldigheid uiteraard niet ten goede. Overigens zal ook bij de concurrentie de beslissing van Asscher hard zijn aangekomen. Premier Mark Rutte kan het nu haast niet meer maken zijn kabinet niet te laten aftreden. Na het vertrek van de PvdA-leider heeft hij geen enkel excuus meer achter de hand om nog langer aan te blijven.

Rutte moet zich zelfs gaan afvragen of hij nog wel met goed fatsoen lijsttrekker kan blijven bij de komende Kamerverkiezingen. Want de VVD-leider heeft minstens zoveel schuld aan de toeslagenaffaire als Asscher. Deze redenering gaat ook op voor CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra, de huidige minister van Financiën.

Toch zegt iets mij dat Rutte en Hoekstra zich niet gaan terugtrekken. Ze zullen het wel laten bij het twee maandjes eerder demissionair worden van het kabinet. Dat betekent, zoals iedereen weet, helemaal niets. Rutte III zal gewoon verder regeren alsof er niets was gebeurd. Waardoor de PvdA op 17 maart het gelag zal betalen voor het toeslagenschandaal. Iets waarvan zij toch echt niet de hoofdschuldige is.