Hoe krijg je Johan Derksen en Jan Dijkgraaf naar Barbie?

De openingsscène van Barbie is meteen een klassieker. Het is een satire op het beroemde begin van Stanley Kubrick’s 2001, A Space Odyssey waarin je ziet hoe de oermens verandert in de hedendaagse soortgenoot: door de ander de hersens in te slaan. Bij Barbie zie je zo de geboorte van de feministe, de jonge vrouw die in opstand komt tegen het patriarchaat en de rol die ze daarin krijgt opgedrongen. Het is een agressieve en tegelijkertijd zeer komische scene. Als kijker weet je dan direct: we gaan Barbie zien zoals we haar nog nooit gezien hebben.

Meteen daarna schakelt de film over naar Barbieland en dat is erger dan je je durft voorstellen. Zo roze dat het glazuur van m’n contactlenzen afsprong en zo plastic dat ik de geur bijna kon ruiken. Even vroeg ik me af of ik er wel verstandig aan had gedaan naar de bioscoop te gaan maar dat gevoel werd snel weggevaagd door niet-aflatende actie.

Barbieland is de ultra-diverse droomwereld die fabrikant Mattel de meisjes voorhoudt. Er zijn Barbies in alle soorten en maten die alle functies vervullen, van president tot arts. Hoofdrolspeler Margot Robbie, met haar blonde haren, ogen als juwelen en een lichaam dat voldoet aan alle standaardwensen, speelt de hoofdrol. Ze heet Stereotiepe Barbie.

Ken en zijn mede-Kenners zijn er ook maar die vervullen slechts een decoratieve rol. Je begrijpt: dat geeft op den duur problemen. De woordgrap wordt niet gemaakt maar Ken voelt zich miskend. Iedere vrouw, behalve Barbie, weet dat zo’n gevoel bij mannen een recept voor ellende is. Trump bijvoorbeeld zou je kunnen zien als een Ken met fysieke fabrieksfouten. Intellectueel zitten ze op hetzelfde niveau. Dat is ook grappig aan de film, er komt geen enkele slimme man in voor. Barbie keert het beeld vaker om, om duidelijk te maken hoe de wereld in elkaar zit.

De zaken beginnen uit de hand te lopen als Barbie haar Barbieland moet verlaten om in de echte wereld, die tot haar stomme verbazing niet perfect blijkt, iets recht te zetten. Ze komt bij het hoofdkantoor van Mattel en ziet dat de leiding van de multinational volledig uit mannen bestaat. Je begrijpt: de film zit ook vol met zelfspot. En met systeemkritiek. Dat laatste wordt geleverd door America Ferrera die zowel uiterlijk als in dictie aan de linkse parlementaire straatvechter Alexandria Ocasio-Cortez doet denken.

Barbie is Hollywood op z’n best. De entertainmentindustrie kan namelijk heel goed sociale misstanden aan de kaak stellen en inspelen op empathie en humanisme. Het is niet voor niks dat conservatieven Hollywood haten. Barbie verhoudt zich tot het patriarchaat als The Great Dictator (1941) van Charlie Chaplin tot de nazi’s. De film legt even vrolijk als scherp uit hoe het werkt en wat de gevaren zijn.

Chaplin werd vervolgens de VS uitgejaagd door de communistenjagers van extreemrechts. Ik sluit niet uit dat Greta Gerwig een zelfde lot te wachten staat mocht Trump of een van zijn adepten weer aan de macht komen. Hij is er immers ook al in geslaagd de rechtspositie van vrouwen 50 jaar terug te draaien. Dat gegeven zit natuurlijk ook in de film verwerkt.

Ik ga het verhaal hier verder niet vertellen en over de vernuftige inhoud en het maken van de film is al zoveel geschreven dat ik daar niks aan toe kan voegen. Maar ik heb er wel een paar gedachten bij.

De eerste is dat mannen de film moeten zien. Vooral conservatieve, misogyne mannen. Het is een lawine aan feminisme en andere gelijkheidsidealen (wokisme). Ik zag in gedachten al Jan Dijkgraaf, Johan Derksen en noem ze maar op, in de bioscoopstoel zitten. Met getergde gezichten. Misschien kan het een taakstraf zijn als ze ooit voor iets veroordeeld worden. Je moet ze dan misschien wel - om beroepsmatig wegkijken te voorkomen - van die oogklemmen opzetten als in Clockwork Orange van - alweer - Kubrick waarmee de hoofdpersoon geweld afleert. Een echte eyeopener zeg maar.

Het andere is dat Barbie laat zien hoe flexibel het kapitalisme is. Omdat geld het enige principe is, zijn er geen ideologische taboes. Met hetzelfde gemak waarmee Mattel en Hollywood vrouwenonderdrukking in stand hebben gehouden vallen ze die nu aan. En ja, ook dat zit openlijk in de film verwerkt. Je zou bijna vergeten dat de film toch vooral meer Barbies moet verkopen. Het is ondenkbaar dat Mattel aan de film zou meewerken als dat niet het geval was. En als de film de Barbie-verkoop zou beschadigen dan werd die op grond van merkenrecht waarschijnlijk gewoon verboden. Dat is ook kapitalistische samenleving: je bent vrij zoals je vrij mag zijn.

En ik dacht ook dat de film zo knap gemaakt is en zo leuk en slim en zo vooruitstrevend dat het als links en progressief persoon lastig is er kritiek op te uiten zonder zuur te worden. Dus dat laat ik graag aan anderen over. Barbie jaagt conservatieven geheid in de gordijnen. Dat is altijd amusant. Pak de popcorn erbij.