Hoe is Nederlands marineschip voor mensenrechtenschender Nigeria te rechtvaardigen?

De wereldwijde wapenhandel groeit nog steeds. Volgens de meest recente cijfers van het gerenommeerde Zweedse onderzoeksinstituut SIPRI hebben de 100 grootste wapenbedrijven in 2018 4,6% meer verkocht, in totaal voor 420 miljard dollar.

Hetzelfde SIPRI geeft een top-tien van grootste wapen-exporterende landen in de periode 2014-2018. Op plek 1 onbetwist de Verenigde Staten. Op plek 10 al jaren Nederland. Dat is niet verwonderlijk. Nederland verkoopt grote dure wapensystemen, vooral maritieme systemen. Scheepswerf Damen en elektronicagigant Thales leveren topproducten met bijbehorend prijskaartje op alle continenten.

De nieuwste order die op stapel staat, is een landingtransportschip voor Nigeria. Daarmee kunnen tanks (tot 70 ton), schepen en gepantserde voertuigen op moeilijk begaanbare plaatsen aan land worden gebracht. Ook is het schip geschikt voor het vervoeren van 235 manschappen. De Nigeriaanse vice-admiraal Ibok-Ete Ibas verklaarde dat het schip zal worden ingezet voor “de bescherming van maritieme activa en het behoud van de wet en de orde op zee” en “nog meer”. Of en wat voor soort wapens op het Nigeriaanse schip worden geïnstalleerd, is niet bekend.

Het is nog altijd zeer onrustig in Nigeria. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken rapporteerde in zijn mensenrechtenrapport 2018 over Nigeria:

Ook in 2010 wilde Nederland bootjes leveren aan de Nigeriaanse marine. In antwoorden op parlementaire vragen hierover verklaarde de Nederlandse regering onomwonden dat deze schepen belangrijk waren om olieplatforms van Shell in de Nigerdelta te beschermen.

Hoewel de gewelddadige militaire repressie van de politieke oppositie in de Nigerdelta toen al uitgebreid gedocumenteerd was, zag de toenmalige regering geen risico voor gebruik van de schepen bij mensenrechtenschendingen. Dat de verkoop uiteindelijk maar half doorging kwam niet door zorg om mensenrechten maar vanwege corruptie aan Nigeriaanse zijde.

Nigeria koopt veel schepen om zijn wateren te controleren. Vaak zijn de klanten geen reguliere strijdkrachten maar private beveiligingsbedrijven. Het Nederlandse exportkredietagentschap Atradius Dutch State Business geeft een overzicht van exportkredieten die het verstrekte voor schepen die Damen heeft geleverd aan verschillende Nigeriaanse klanten die de olie- en aanverwante industrie beveiligen. Opvallend daarbij is de recente Nederlandse exportgarantie voor een transactie waarbij de Fidelity Bank is betrokken, net nadat de directeur werd beschuldigd van het witwassen van $ 153,3 miljoen.

Het is nog te begrijpen dat onbewapende maar gepantserde Damen-schepen worden verkocht voor gebruik in de onrustige wateren met veel criminaliteit. Maar het is een flinke stap verder om een militair schip te leveren met een breed scala aan militaire mogelijkheden voor operaties van troepen van de Nigeriaanse marine binnen de delta.

Het schip dat nu besteld is, zal niet in Nederland worden gebouwd. Damen heeft werven over de hele wereld. Van de 36 Damen-werf bevinden zich er 20 in het buitenland, in Europa en de Verenigde Staten, maar ook in Brazilië, China, Cuba, Indonesië, Turkije, Qatar en Zuid-Afrika. De schepen voor Nigeria worden gebouwd op de Sharjah Damen Shipyards in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE).

Maar omdat het gaat om een door Damen in Nederland ontworpen schip moet een Nederlandse exportvergunning worden afgegeven indien sprake is van ‘militaire kenmerken’, bijvoorbeeld bewapening. Deze week praat het parlement weer over het wapenexportbeleid. Ik ben benieuwd hoe de huidige verkoop van het landingtransportschip deze keer zal worden goedgepraat door de Nederlandse overheid.