Hoe houden ze het vol?

De wereld staat in brand, en of we het nu willen of niet, we worden doorlopend geconfronteerd met het leed dat onschuldige mensen treft. Het geweld wijst ieder weldenkend mens van de hand, maar waarom raakt het ons zo? Wat maakt dat het lijkt of iedereen een mening heeft over de Israëli’s en de Palestijnen?

Mensen van naam en faam bestoken ons met hun analyse en/of opinie over de gruwelijke gebeurtenissen in het Midden-Oosten.

De meest waarschijnlijke verklaring is dat er in ons iets wordt getriggerd dat verwijst naar de verschrikkelijkste oorlog die er geweest is, WO II. We hebben ook in Nederland bijna allemaal (groot)ouders die daar traumatische ervaringen opdeden. Transgenerationeel trauma heet dat tegenwoordig met een chic woord, en de wetenschap vindt steeds meer bewijs dat het trauma uit voorgaande generaties ook onze levens mede heeft gevormd.

Er is een grote groep mensen betrokken bij de wereldwijde oorlogen, die we maar moeilijk zien. En die vanwege haar grote kwetsbaarheid juist onze zorg verdient. De mannen en vrouwen die zich dag en nacht, en niet zelden met gevaar voor eigen leven inzetten om de slachtoffers te helpen zijn onbetwiste helden. Maar ook kwetsbare individuen. Stel je voor: als wij voor de televisie al flink in de emotie kunnen schieten door het beeld van een gebombardeerd ziekenhuis, hoe is het dan als je daar moet werken?

Dokters en (para)medici zijn getraind in de zogenaamde ‘professionele distantie’: ze schakelen het eigen gevoel uit en concentreren zich op hun professionele vaardigheden en verantwoordelijkheden. Daar is niets mis mee, sterker nog: de slachtoffers zijn er bij gebaat. Een chirurg met tranen in de ogen ziet niet goed wat hij of zij staat te doen…

Er is een hele grote ‘maar’. De hulpverleners die zich in de oorlog staande houden maken gebruik van een techniek, een coping stijl die hen is aangeleerd. Maar ondertussen zijn het ook nog steeds mensen als ieder ander. Wat ze waarnemen raakt hen evenzeer, ook al handelen ze er niet naar.

Hulpverleners kiezen vaak voor dit werk vanuit hun persoonlijke achtergrond. En opvallend vaak kregen ze zelf, als kind, weinig van de zorg die ze nu aan anderen schenken. Als je daar geen aandacht aan geeft, en je vraagt ze alleen maar om het eigen gevoel uit te schakelen, dan komen er ongelukken. Er zijn bovengemiddeld veel traumagerelateerde verschijnselen bij hulpverleners die in vreselijke omstandigheden hebben moeten werken: een burn-out is een relatief onschuldige uiting, maar denk ook aan verslaving, PTSS en suïcide. Of de keus voor een heel ander vak, omdat het werk niet meer op te brengen is.

We leven in een tijd van schaarste, zeker waar het bekwame zorgprofessionals betreft, mensen die werken vanuit hun hart. Als we nu niet organiseren dat er goed voor hen wordt gezorgd, of beter nog: dat ze bij thuiskomst tijd en gelegenheid krijgen om goed voor zichzelf te zorgen, dan zijn er ook buiten de oorlogsgebieden nog grote verliezen de komende jaren.

Bram Bakker, was psychiater en coacht zorgprofessionals. Recent verscheen zijn boek ‘Gevoelige zielen’