Zo herken je een idioot

“De aardigste persoon is vaak ook de slimste”, is de ervaring van Jay Robert ‘J.B.’ Pritzker, miljardair en gouverneur van Illinois. Hij deelde zijn wijsheid tijdens een afstudeertoespraak op de Northwestern University. De studenten zullen veel te maken krijgen met idioten, zo hield Pritzker zijn gehoor voor. Maar het is niet altijd makkelijk om te achterhalen wie een idioot is. “Sommige idioten zijn heel slim. Ze kunnen je verblinden met hun welsprekendheid en misleiding. Ze kunnen promotie krijgen op het werk, zodat ze jouw baas worden. Ze kunnen zelfs worden verkozen tot president.”

Pritzker heeft zijn eigen methode voor het spotten van idioten: “Ga op zoek naar de pestkop. Als we iemand zien die er anders uitziet of anders praat of anders doet of anders leeft, dan is onze eerste reactie bijna altijd angstig of veroordelend.” Daar bestaat een evolutionaire verklaring voor. “We hebben overleefd als soort door wantrouwend te reageren op zaken die we niet kennen. Om aardig te kunnen zijn, moeten we dat dierlijke instinct onderdrukken en onze hersenen dwingen om een andere route te nemen. Empathie en compassie zijn kenmerken van ontwikkeling. Je moet de mentale capaciteiten hebben om verder te denken dan je primaire driften.”

Die manier van denken is niet vanzelfsprekend, erkent Pritzker. Wie medeleven toont of begrip voor de ander, wordt vaak als zwak gezien. “Veel machtige mensen zien de zwakkeren alleen als treden op de trap naar boven.” Deze manier van denken is funest voor een beschaafde, ontwikkelde samenleving. “Deze manier van denken geeft blijk van een gebrek aan verbeeldingskracht die je wel vindt bij de aardigste mensen. Mijn ervaring in de zakenwereld en de politiek is dat de aardigste persoon vaak ook de slimste is.”