Hoe een oer-traditie laat zien dat het juist minderheden en migranten zijn die de stad maken

Afgelopen week was het eindelijk weer Midsommar (midzomer) in Zweden; het traditionele volksfeest waarmee de langste dag van het jaar en het zomerse leven an sich wordt gevierd. Het maken van bloemenkransen, als kikkers om de mei-paal heen dansen, zingen van liedjes en genieten van de jonge aardappelen met dille, ingelegde haring, aardbeien en slagroom, en aquavit-schnapps, het hoort er allemaal bij. De scholen zijn al een week of twee dicht, en vanaf nu nemen ouders vaak een lange periode vrij; vijf á zes weken, ik kijk er niet meer van op. Alles wordt tot begin augustus op een laag pitje gezet.

Donderdag, de dag voor de Midsommar-festiviteiten, is er nog maar een handje vol Zweedse collega's op het werk, de meesten zijn al weg. Ik vraag een beetje rond wat er op de planning staat: “dit keer vieren we Midsommar bij het zomerhuis van mijn partner’s familie, vorig jaar was het bij de mijne.” De meeste Zweden gaan inderdaad ergens de natuur in – “på landet” (op het land), of aan zee. Alhoewel, de Stockholmse archipel is meer gereserveerd voor de jetset van de hoofdstad.

In totaal heeft meer dan de helft (51%) van de Zweedse bevolking toegang tot zo’n zomerhuis, vakantiehuis, of stuga genoemd; dikwijls in het falu-rood met van die witte randjes, aan het water of in de bossen. Aangezien er geen erfbelasting (en geen vermogensbelasting) is in Zweden zitten dit soort buitenverblijven al generatie op generatie in de familie; zo beschreef ook Sander Schimmelpenninck in zijn recente Volkskrant column. Het legt één van de schrijnende ongelijkheden in Zweden bloot; wie kan de stad uit, naar een tweede huisje, en wie blijft achter.

In het centrum van de stad is het stil en aardig leeg. De meeste winkels en restaurants zijn het lange weekeinde dicht. Anders dan de verbaasde toerist hebben de meeste achterblijvende Stockholmers de schaduw van het dichtstbijzijnde groen opgezocht. In het parkje bij mij in de buurt wordt Midsommar gevierd door middel van een picknick, een met bloemen versierde mei-paal, en een paar traditioneel geklede (oudere) folklore-dansers. Men wordt gemotiveerd om mee te doen en dat lukt aardig goed, ook ik val ten prooi onder de sociale druk.

In het midden van dit samenzijn bevindt zich een mengelmoes van buurtbewoners en andere omwonenden die zich geen toegang kunnen verschaffen tot de oh-zo idyllische Midsommar-viering på landet, buiten de stad. Zweedse burgers zonder het ‘juiste’ sociaal-economische kapitaal die niet echt mee kunnen- en mogen doen. Immigranten, expats (of hoe ze genoemd worden), Zweden met een migratie achtergrond, helaas ook veel ouderen, en andere minderheden; allen die zich op de randjes van de verbeelde Zweedse maatschappij bevinden, maar juist het leven van de stad maken.

‘Wij zijn de stad’, zo schrijft journalist en geograaf Floor Milikowski in haar gelijknamige boek (2021), waarin met name de nadruk wordt gelegd op wat zich in de buitenwijken en rondom het centrum afspeelt. De diverse steden – zie Stockholm waar één op drie bewoners een immigratie achtergrond heeft, maar ook de Randstad – kunnen juist verder bouwen op de multiculturele menselijke rijkdommen. Het zijn vooral de lokale bewoners, zonder al teveel mogelijkheid voor een gemakkelijk get-away, die aangewezen zijn op het leven in de stad en het dus daarbij maken.

Ik zie het gebeuren in mijn buurt. Door een samenloop van omstandigheden wordt tijdens Midsommar, waarbij een meerderheid van de ethnische-Zweden de natuur in zijn weggetrokken, het Zweedse volksfeest door iedereen die is blijven plakken en de sociaal-economische middelen niet heeft om het land in te gaan gevierd: hier; in- en rondom de stad. Waar normaal het accent ligt op het kwalijke beeld van segregatie, aangezien Stockholm ook hier grote ongelijkheden vertoont, is er in de wijken rondom het centrum een gevoel van vereniging aan de gang; ironisch genoeg juist door een Zweedse traditie.

Midsommar in Stockholm laat een ander Zweden zien; wie wél en wie geen toegang heeft tot een zomerhuis, wie wél en wie niet dat sociaal-economische kapitaal heeft dat nog altijd doorleeft van generatie op generatie, en daarmee andere diepe ongelijkheden in Zweden kenbaar maakt. Maar bovendien laat het zien van wie de stad écht is. Van de ‘achterblijvers’, de lokale stedelingen, die er desondanks het beste van maken, en nu juist voor even geen minderheid zijn.

cc-foto: Guillaume Baviere