Hoe de Westerse media van de fronten en de feiten worden weggehouden

"Ooit zullen onze media excuses maken voor hun falen van vandaag", schrijft René Romer in een verontwaardigd stuk over de manier waarop men in het Westen het conflict in het Midden-Oosten verslaat. De Nederlandse tv-kijker mag volgens hem niet geïnformeerd worden over de echte achtergronden. Die krijgt een volstrekt eenzijdig beeld voorgeschoteld. René Romer vindt hier Leon de Winter aan zijn zijde. Dat maakte deze in WNL op Zondag volstrekt duidelijk. Op de Telegraaf na, waarin hij een wekelijks achtergrondverhaal schrijft, laten de Nederlandse media niet zien wat de kern is van het conflict. Bart Schut, adjunct-hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad is in zijn tweets nog explicieter. Deze is typerend voor zijn stijl en aanpak.

Volgens Romer komen de Palestijnen en hun lijden in de media niet tot hun recht, als we Schut en De Winter mogen geloven is dat juist Israël. Voor het overige is hun kritiek gelijksoortig.

Inderdaad is de verslaggeving over de oorlog in het Midden-Oosten gebrekkig. René Romer heeft het over het oorverdovend zwijgen van het Westen. Dat gaat zeker op voor de burgeroorlogen in Soedan, Congo en de Sahel. Bij het conflict tussen Israël en Hamas/Hezbollah is dat echter niet het geval. De Westerse media besteden daar juist véél aandacht aan.

Het probleem is dat hun vertegenwoordigers door alle betrokken partijen ver van de echte gevechten worden gehouden. De Vietnamoorlog was zo ongeveer de laatste waarin verslaggevers de kans kregen met hun neus op de feiten te staan, althans aan de Amerikaanse kant. Daar hebben generale staven in de hele wereld van geleerd. Sindsdien worden oorlogscorrespondenten uit de buurt gehouden en als zij toch mee mogen met de troepen, dan zijn zij 'embedded'. Ze functioneren dan in een strikt gecontroleerde omgeving.

Ook het Nederlandse leger pakte het bij zijn 'vredesoperaties' aldus aan. Wanneer de Nederlandse televisie 'over gaat' naar het Midden-Oosten verschijnen verslaggevers in beeld die vanuit Tel Aviv en de laatste maanden ook wel vanuit Beiroet vertellen wat zij hebben gehoord. Dat is tientallen tot honderd kilomters van de fronten af.  Legerwoordvoerders houden vage verhalen en spreken elkaar tegen. Zo zal die van het IDF altijd zeggen dat Israëlische strijdkrachten  een bunker hebben getroffen onder een school terwijl Hamas later bekend maakt dat het een verblijfplaats voor vluchtelingen was. 

Typerend is ook het volstrekte gebrek aan informatie over het verloop van de grondoorlog in Zuid-Libanon.

Toch komt er veel bewegend beeld binnen. Bijna dagelijks krijgt het Westerse publiek te zien hoe het eraan toegaat na een bombardement. We zien ruïnes en huilende mensen die vertellen dat hun vrouw of hun kinderen nog onder het puin liggen. We zien begrafenissen en hoe gewonden worden weggevoerd. De commentaarstem heeft het dan over aantallen slachtoffers waarbij specifiek het aantal vrouwen en kinderen wordt genoemd. Deze beelden domineren de sociale media nóg meer dan de gedrukte media of de nieuwsuitzendingen van de tv-stations. Het valt daarbij op dat in alle chaos en ellende Palestijnse vrouwen zich altijd correct met hoofddoek of hijab bedekken. De meeste televisiestations vertellen er niet bij wie zulke items hebben gemaakt.

Zo ziet het beeld van de oorlog eruit dat het Westers publiek krijgt voorgeschoteld.

De Westerse media kunnen het niet laten bij talking heads van hun correspondenten, die op grote afstand van het front hun stand upje maken. Dus nodigen zij in talkshows en actualiteitenprogramma's duiders uit. In Nederland zien wij een stoet van (voormalige) generaals, diplomaten en politici verschijnen die proberen vanuit hun eigen referentiekader de situatie uit te leggen. Mensen die echt doorkneed zijn in de talen en culturen van het gebied en vanuit die kennis de situatie kunnen duiden, zijn daar zelden bij. In Nederland is professor Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam, zowat de enige uitzondering op deze regel. Dat heeft mede ook te maken met het feit dat academici in Nederland vaak huiverig zijn om in de media te verschijnen omdat zij bang zijn dat ze geen kans krijgen hun verhaal met alle nuances te doen. Het is wel een feit. Dat is een groot gemis.

We krijgen dus allerlei verhalen te horen over de vuurkracht van Hezbollah maar niet over de uiteenlopende bevolkingsgroepen en religieuze varianten in Libanon waar eigenlijk geen religieuze meerderheid bestaat en aanhangers van religies vaak bij elkaar wonen in stadswijken of dorpen. Zonder dit soort achtergrondinformatie vallen de situatie daar én de oorlog niet op een behoorlijke manier te duiden. Datzelfde geldt voor de complexe geschiedenis van de vijandschap tussen Israëli's en Palestijnen. Daarover worden door de meeste duiders wilde en met elkaar conflicterende verhalen verteld die uit de koker van een enkele partij in de oorlog komen.

Tenslotte hebben Westerse media een probleem met het karakter van Hamas, Hezbollah en de Houthi. Zij vallen moeilijk als bevrijdingsbewegingen te definiëren. Hamas omarmt de ideologie van de Moslim Broederschap, Hezbollah de Sji´a volgens Khomeini. In Westerse termen vallen die allebei als een vorm van zwaar religieus gekruid of theocratisch fascisme te definiëren. Van democratie is in de gelederen van deze bewegingen geen sprake. Ze streven een godsdienstige dictatuur na en van een vrije discussie is uit den boze. De rechten van vrouwen zijn op zijn zachtst gezegd beperkt. De staat dwingt zedig gedrag af en – uitsluitend voor vrouw – vrijwel alles bedekkende kleding. Seksuele betrekkingen zijn alleen toegestaan binnen het huwelijk van man en vrouw(en).

De Houthi in Jemen scheppen daar bovenop  nog een soort apartheid na met henzelf als de superieure groep en de overige inwoners van het land als onderdanen met minder rechten. Ze hebben de laatste jaren bovendien de slavernij hersteld.

Een liberaal democratisch Palestina met plaats voor iedereen is wel het allerlaatste wat Hamas, Hezbollah en de Houthi zouden wensen. Hun overwinning zou zeker geen bevrijding voor de Palestijnen betekenen, integendeel. Daarom hebben de meeste media in het Westen er weinig trek in dit soort bewegingen te behandelen als legitieme belangenbehartigers van het Palestijnse volk. Als dat er in geslaagd was democratische structuren op te bouwen, was de Westerse sympathie voor hun zaak ongetwijfeld veel groter geweest. Zeker in de media. Ze mogen zich troosten met het gegeven dat doorgefourneerde aanhangers van Israël en van de Palestijnen hen even hard veroordelen. En meestal met gelijksoortige argumenten en aantijgingen.

Om al deze redenen is de berichtgeving over het conflict tussen Israël en de Palestijnen gebrekkig. Het oude cliché blijft waar: in een oorlog valt als eerste slachtoffer de waarheid.

Het is nu drie uur zondagmiddag, tijd van Beiroet. Als toegift een kijkje  op op de site van L'Orient - Le Jour uit Libanon, een Franstalige krant met een grote traditie en voor zover ik het kan bekijken een christelijke achtergrond. Een Maronitisch katholieke ex-minister is grootaandeelhouder.

Het laatste nieuws van het moment, tijd van Beiroet:
14.57 een nieuw Israëlisch bombardement treft het zuiden van Beiroet. Hoog opstijgende rookwolken en knallen die tot kilometers in de omtrek hoorbaar zijn.

15.14 Benjamin Netanyahu heeft een bezoek gebracht aan de troepen langs de grens met Libanon, zo meldt een persbericht van zijn kantoor.

15.15 Filipo Grande, hoge commissaris voor de vluchtelingen van de VN, heeft na een onderhoud met de demissionaire premier van Libanon Nagib Mikati verklaard dat ongeveer tweehonderdduizend gevluchte personen hulp in natura kunnen krijgen. Meer dan een miljoen mensen  zagen zich gedwongen hun woningen te verlaten en verblijven nu elders in Libanon vanwege de voordurende Israëlische bombardementen op het zuiden, op zuidelijk Beiroet en op de Bekaa vallei.

15.22 Een dode en tien gewonden bij een dubbele aanval in Be'er Sheva in zuidelijk Israël, aldus Haaretz. Het gebeurde in een busstation. De dode is door een kogel getroffen.

15.40 Hezbollah verklaart Israëlische soldaten getroffen te hebben op de basis Ba'aram op de hoogte van Galilea ten noordoosten van Safed met een raketaanval. Om 13.45 is met een eskadron drones een aanval ondernomen op de basis voor herstel en onderhoud 7200, ten zuiden van Haifa.

In een commentaar windt de oudgediende Issaa Goraieb zich op over het feit, dat de verdeelde Libanese politiek (met een aantal ministers van Hezbollah in het kabinet) er al twee jaar niet in slaagt het eens te worden over een president, terwijl de premier al tijden demissionair is. Hij besluit:

"Zo snel mogelijk de brand blussen. Een president kiezen, hulp bieden aan de een en een kwart miljoen burgers op straat, slachtoffers van valse overwinningsbeloftes waarmee de oorlogshitsers hen hebben besproeid, maar net zo goed het schandalig gebrek aan voorbereiding van een kwijnende staat. Volledige terugkeer van de gemeenschappen in het staatsbestel. Het karwei dat Libanon wacht, is gigantisch. Het vergt een uitzonderlijke zware dosis aan vastbeslotenheid, van nationaal verantwoordelijkheidsgevoel. En dat vooral met bekwame spoed."

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin, zeker nu de laatste putten nog open blijken. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: is de hoge BTW op media bedoeld om ze te fnuiken?