Hoe de complotdenkers het WEF helpen zijn wereldomvattende doelen te bereiken

Zowat drie duizend mensen hebben zich momenteel verzameld te Davos in Zwitserland om deel te nemen aan de jaarlijkse vergadering van het World Economic Forum. Onder de deelnemers bevinden zich voornamelijk invloedrijke politici en hoge piefen uit het bedrijfsleven. Een belangrijke gebeurtenis dus. Toch hadden veel Nederlanders voor de coronacrisis waarschijnlijk nog nooit van het WEF gehoord. De reden dat dit veranderde is dat de organisatie de afgelopen jaren het middelpunt is geworden van vele complottheorieën.  Zelfs Tweede Kamerleden als Gideon van Meijeren onderstrepen deze theorieën inmiddels al.

Ironisch genoeg is er een grote kans dat deze theorieën het WEF enkel zullen helpen, en daarbij de wereldbevolking juist wellicht zullen schaden. Voordat ik deze stelling beargumenteer, is het belangrijk om eerst uit te leggen wat het 'World Economic Forum' nou eigenlijk precies is. 

Wie en wat is het WEF?
Het WEF werd in 1971 opgericht in Genève als een bemiddelende organisatie voor de publieke en particuliere sector. Het uitgangspunt hiervoor was de zogenaamde “stakeholder theory.” Centraal in deze theorie staat het principe dat bedrijven naast de belangen van hun aandeelhouders, ook de belangen van zowel interne als externe “stakeholders” mee moeten nemen in hun beslissingen. Een stakeholder is simpelweg iemand die wordt beïnvloed wordt door de beslissingen van het bedrijf. Denk hier bijvoorbeeld aan medewerkers, overheden of milieuorganisaties.

Wanneer een bedrijf geen rekening met stakeholders houdt, is dit volgens de theorie uiteindelijk ook slecht voor haar aandeelhouders. Als het zich bijvoorbeeld niks aan trekt van het milieu, zullen consumenten het bedrijf misschien gaan boycotten waardoor de verkoopcijfers omlaag gaan. Dat grote bedrijven zich hier inmiddels ook zelf van bewust zijn, kunnen we alleen al zien aan het feit dat velen van hen een grote vrijwillige bijdrage aan het WEF leveren om de belangen van de vele verschillende internationale stakeholders te kunnen bemiddelen.

Het feit dat zij dit doen, laat echter ook al zien dat het WEF als organisatie wellicht niet zo progressief is als ze zichzelf profileren. Zo staat er in hun mission statement “We believe that progress happens by bringing together people from all walks of life who have the drive and the influence to make positive change.” Echter kan men zich af vragen hoe erg ze echt zijn toegewijd aan “positieve verandering”  wanneer een groot gedeelte van hun budget uit het bedrijfsleven afkomstig is.

Zo staat hun webpagina over Shell vol met bedrijfspropaganda waarmee de oliemagnaat wordt neergezet als een geweldige organisatie die zich erg inzet voor het klimaat. Dat terwijl dit bedrijf de op acht na grootste uitstoter ter wereld is. Sterker nog, samen met slechts 99 andere bedrijven is het verantwoordelijk voor het uitstoten van 71% van alle broeikasgassen. Daarnaast geeft het bedrijf ook nog eens miljoenen uit aan anti-klimaat lobbygroepen. Een organisatie die zich daadwerkelijk wil inzetten voor “positieve verandering” had deze feitjes waarschijnlijk wel even als disclaimer op de eigen webpagina gezet, voordat ze het bedrijf de hemel in prezen voor zijn rol in de energietransitie.

Daarnaast is er ook wel iets te zeggen over de fundamenteel antidemocratische aard van de jaarlijkse bijeenkomst in Davos. Naast het feit dat het wel erg cynisch is om duizenden van de rijkste en machtigste mensen ter wereld met privévliegtuigen naar een Zwitsers skioord te laten vliegen om het te hebben over problemen als inkomstenongelijkheid en klimaatverandering, laat het evenement ook zien hoe in een kapitalistische samenleving de stem van de doorsnee burger een stuk minder van belang is dan die van het groot kapitaal. Terwijl een Nederlandse kiezer hooguit één keer op een Q&A een vraag kan stellen aan één van onze ministers, krijgen miljardairs en CEO’s van over de hele wereld een week lang de tijd om hun belangen persoonlijk te behartigen bij onze Nederlandse ministers. De stem van iemand met veel kapitaal uit het buitenland, lijkt van groter belang voor onze volksvertegenwoordigers dan die van iemand zonder kapitaal uit hun eigen electoraat.

Er is wellicht iets te zeggen voor een internationaal platform waar de grote spelers hun belangen, ervaringen en expertise kunnen delen, maar het is niet duidelijk waarom dit platform voor het grootste gedeelte moet worden gefinancierd door gigantische bedrijven. Dit zorgt overduidelijk voor belangenverstrengelingen, waardoor de rol van multinationals en het neoliberale kapitalisme in haar totaliteit als oorzaak van de besproken problemen niet (of nauwelijks) worden aangekaart.

Zo worden er voor het evenement 6 vakbondsleiders en 39 vertegenwoordigers van NGO’s uitgenodigd. Terwijl ze circa 1000 “partners” uit het bedrijfsleven hebben die elk tussen de één en vijf vertegenwoordigers kunnen sturen, afhankelijk van de hoogte van hun jaarlijkse donatie aan het WEF. De nadruk ligt dus overduidelijk op de belangen en perspectieven van grote multinationals, waarbij de grootste bedrijven ook nog eens de meeste invloed hebben omdat ze hogere donaties kunnen betalen.

Het WEF is dus niet per se een organisatie die zich inzet voor de vooruitgang van de mensheid, zoals ze zelf beweert. Het lijkt er eerder op alsof de organisatie enkel bestaat om de imago’s van multinationals schoon te poetsen, en om elk jaar een heel duur feestje te organiseren waar de internationale economische elite onze volksvertegenwoordiging kan proberen te overtuigen van haar standpunten.

De “vooruitgang” waar het WEF het over heeft is een perfect voorbeeld van de theorie van repressieve sublimatie van filosoof Herbert Marcuse. In zijn boek ‘De één-dimensionele mens’ beschrijft hij dit proces, waarbij alle transgressieve elementen in een samenleving worden overgenomen door het systeem, om vervolgens te worden gereduceerd en herdefinieerd totdat zo weinig betekenen dat ze geen enkele bedreiging meer kunnen vormen voor de status quo. Zo betekent verduurzaming bijvoorbeeld niet langer dat we kritisch na denken over ons koopgedrag en de wijze waarop onze maatschappij excessieve consumptie aanmoedigt, maar enkel nog dat we een nieuwe Tesla van 60 ruggen kopen in plaats van een benzineauto van hetzelfde bedrag.

Op dezelfde wijze blijft er zo weinig van de betekenis van het begrip “vooruitgang”  over binnen het wereldbeeld van het WEF, dat het uiteindelijk niks meer betekent dan hardnekkig door blijven gaan met waar we de afgelopen 50 jaar toch al mee bezig waren. Dat wilt zeggen nog meer Reagonomics, het structureel af blijven breken van de publieke sfeer en de belasting op de allerrijksten blijven verlagen uit angst dat bijvoorbeeld de op 8 na grootste vervuiler ter wereld anders op papier uit Nederland vertrekt.

De complotten
Het  WEF lijkt dus niks meer te zijn dan een propagandamachine voor internationale conglomeraten die enkel geven om de dividenduitkering van hun aandeelhouders. Hoezo zou het dan problematisch zijn dat de complotdenkers uitgerekend deze organisatie het middelpunt van hun hersenspinsels hebben gemaakt? Iemand zou wellicht kunnen stellen dat de complotten wellicht beter over het WEF kunnen gaan dan over een NGO die wel daadwerkelijk de wereld probeert te verbeteren. Toch is dit denk ik te kort door te bocht. De reden hiervoor is dat complotdenkers het WEF en haar partners indirect juist helpen door het forum in de grote boeman van het wereldtoneel te veranderen, met nadelige gevolgen voor de rest van de wereld.

Om dit te begrijpen, moeten we eerst beginnen met de inhoud van de complotten in kwestie. Deze hebben namelijk weinig met de realiteit te maken. De theorieën die op het internet worden verspreid gaan niet over de legitieme kritiek die op de organisatie te leveren valt. Integendeel, het doel van de organisatie wordt zelfs compleet omgedraaid. Terwijl de organisatie in de werkelijkheid juist bestaat om onze neoliberale status quo zo veel mogelijk in stand te houden, zou zij volgens de complotten juist een “great reset” hebben gepland waarmee ze de wereld radicaal wilt veranderen. De term “great reset” verwijst naar een slogan van de organisatie van tijdens de coronapandemie, toen de economie voor een groot gedeelte ineens stil stond en na de crisis weer op gang zou moeten komen. Een letterlijke “reset” dus. Volgens de completdenkers is de great reset echter een plot van WEF directeur Klaus Schwab om wereldwijd de macht te grijpen.

Het doel van deze machtsgreep zou samen zijn gevat in de slogan “you will own nothing and you will be happy.” We zouden dus een soort communistische wereldoverheid krijgen waarin persoonlijk eigendom verboden is. Het probleem is echter dat dit zogenaamde “WEF citaat” totaal uit haar verband is getrokken, en iets heel anders betekent. De leus komt oorspronkelijk uit een essay van de Deense politicus Ida Auken, die voorspelde dat we in de toekomst steeds meer afhankelijk zullen worden van diensten dan van concrete producten. Zo betalen we tegenwoordig voor Netflix en Spotify om muziek en films te streamen, in plaats van dat we CD’s en DVD’s kopen. Ook leasen steeds meer mensen hun nieuwe auto, in plaats van dat ze er zelf één aanschaffen. In een artikel van het WEF werd er naar haar essay verwezen, en op één of andere manier is hierna het geloof onder complotdenkers ontstaan dat dit citaat de doelstelling van het WEF als organisatie zou zijn.  Dit ondanks het feit dat Auken juist deels sceptisch tegenover deze marktontwikkeling stond, omdat ze het als een gevaar voor onze privacy zag.

Hoe complotdenken het WEF helpt
Volgens de Nederlandse filosoof Cees Zweistra is het een groot probleem dat moderne complotdenkers zo losjes omgaan met de waarheid. In zijn boek over het onderwerp, Waarheidszoekers, beargumenteert hij dat we tegenwoordig te maken hebben met een geheel nieuw soort complotdenker. Terwijl de “klassieke” complotdenkers nog bezig was met reële gebeurtenissen, zoals 9/11 of de dood van prinses Diana, en enkel de officiële verklaring hiervan in twijfel trokken, leven de complotdenkers van nu in een totaal andere realiteit. Zo schrijft hij bijvoorbeeld over de Amerikaanse “birther” beweging (een groep die gelooft dat Obama niet in de VS was geboren):

“[Obama] onderhield nauwe betrekkingen met Google, dankte zijn eigen presidentschap aan de eerste campagnes via Facebook, en hij gebruikte drones om op ongekende schaal duizenden mogelijk onschuldige mensen zonder vorm van proces te executeren. De complotdenker is niet bezig met dit soort kritiek. Hij maalt niet om mensen die gedood worden door drones en de greep die Big Tech via politieke banden op de samenleving heeft. Hij heeft een eigen wereld en daarmee heeft hij de macht ontwikkeld om Obama naar de kroon te steken.” (blz. 217)

Er is genoeg legitieme kritiek te leveren op het bewind van president Obama, maar doordat complotdenkers in een volledig alternatieve werkelijkheid leven, doen ze dit niet. In plaats daarvan verzinnen ze fabeltjes waarin Obama eigenlijk een Nigeriaan is, klimaatverandering wordt veroorzaakt door de Illuminatie met machines in Antarctica en het WEF stiekem de wereld wilt veroveren met microchips in de coronavaccins.

Een gevolg hiervan is dat legitieme kritiek over dit soort onderwerpen niet meer serieus wordt genomen. Net zoals dat Amerikanen bij zichzelf denken “oh daar heb je weer zo’n MAGA gek,” als ze iemand iets over Obama horen zeggen, zul je in Nederland ongetwijfeld veel mensen hebben die direct ophouden met luisteren wanneer iemand kritiek levert op het WEF en haar donors, zelfs wanneer deze misschien wel legitiem is. De organisatie kan dus kritiekloos doorgaan met haar dubieuze praktijken, omdat de complotdenkers de samenleving afleiden met sprookjes over Satanische pedosektes en communistische wereldoverheden.

Daarnaast is er nog een tweede manier waarop vooral de partners van het WEF enorm worden geholpen dankzij deze complotten. Dat heeft te maken met het feit dat extreemrechtse politici wereldwijd de complotdenkers voor hun karretje hebben gespannen. Het antwoord op het gevaar van de “WEF globalisten” zou zijn om te stemmen op populisten als Trump, Bolsonaro en Baudet. Ofwel mensen die stuk voor stuk erg pro-kapitalistisch zijn, klimaatverandering simpelweg ontkennen en het een goed idee vinden om de bedrijven die het WEF financieren onbegrensd de natuur te laten vernietigen.

Zo liet Trump een oliepijplijn dwars door een inheems reservaat aanleggen, en heeft Bolsonaro onder zijn bewind de ontbossing van de Amazone meerdere tandjes bijgezet. De CEO’s van BP en Shell zullen op zijn minst gezegd niet wakker liggen van deze beslissingen. Terwijl de complotdenkers dus denken dat ze hard tegen Klaus Schwab aan het vechten zijn door op mensen zoals Trump te stemmen, trekken degenen die Schwab’s salaris betalen juist de champagne open wanneer dergelijke populisten aan de macht komen.

Hoewel dit fantastisch zou zijn voor haar financiers, moet ik hier echter wel toegeven het verkiezen van dergelijke populisten waarschijnlijk inderdaad wel slecht zou zijn voor het WEF als organisatie. Dit omdat een dergelijke situatie haar overbodig zou maken. Momenteel moeten megacorporaties in ieder geval nog de schijn ophouden dat ze bezig zijn met dingen als het milieu en maatschappelijke betrokkenheid, en het WEF is slechts één van vele middelen daartoe.

Wanneer we wereldwijd enkel nog rechtspopulisten aan de macht hebben, zoals de complotdenkers schijnbaar willen, kunnen deze bedrijven simpelweg ophouden geld uit te geven aan dit soort PR-stunts, en lekker zonder overheidsbemoeienis verder gaan met het vernielen van onze planeet. Wellicht wonen we dan over 30 jaar, zoals de voorspelling van de band Hang Youth, inderdaad wel in vluchtelingenkampen in Maastricht aan Zee met kraanwater vol chemicaliën waar de vaccinmicrochips van Bill Gates nog ú tegen zouden zeggen. Toch is het WEF dan in ieder geval voorgoed verleden tijd, en hebben Lange Frans en Robert Jensen alsnog mooi hun doel bereikt. 

cc-foto: 7CO