Hoe coöperaties kunnen bijdragen aan de oplossing van corona en klimaatcrisis

Het doek leek te vallen voor de boekhandel in Bemmel midden in de Betuwe. Door de coronacrisis was er geen klandizie. De vaste klanten en de eigenaar luidden de noodklok. Deze crisis leidde tot iets moois: de boekhandel ging verder in een andere organisatievorm waarbij niet de winst voorop staat maar het doel: mooie boeken voor de inwoners van het dorpje in de Betuwe.

De coöperatieve boekhandel in Bemmel is een goed voorbeeld van een transformatie in crisistijd. De boekhandel stond op het punt om de deuren te sluiten, totdat een groep betrokken inwoners besloot om samen een coöperatie op te richten. Ze investeerden wat geld en doen vrijwilligerswerk. De baas van de boekhandel is niet langer de baas, de inwoners zijn samen de baas.

Door een crisis komen we weer terug bij de kern: welk doel willen we bereiken en waarom en hoe krijgen we dat samen voor elkaar? Een gemeenschap wil bijvoorbeeld dichtbij mooie boeken en lokaal verbouwd voedsel kunnen kopen om de lokale economie te bevorderen, samen energie te besparen en de rest duurzaam op te wekken.

Trek je de parallel met de klimaatcrisis, dan is de energietransitie is ook zo’n voorbeeld waarbij we door de vele burgerinitiatieven hoop krijgen op een duurzame en meer eerlijke inrichting van onze leefomgeving. De lokale energie- initiatieven zijn veelal coöperaties; inmiddels zijn er meer dan 600 door het hele land. De coöperatie geeft als organisatievorm als vanzelf het antwoord op een van de grote vragen van deze tijd: “Hoe kunnen we als groeiende wereldbevolking prettig blijven leven binnen onze planetaire grenzen?” Dat komt doordat winstmaximalisatie niet het doel is, maar een lokale en omgevingsvriendelijke voorziening van de goederen of diensten. Dit omdat de afnemers ook de eigenaren zijn. Maximaal winst maken ten koste van jezelf is niet zo interessant. Samen je eigen omgeving mooier maken wel.

In het essay “De Fundamenten” beschrijft Ramsey Nasr heel treffend op welk punt we ons momenteel bevinden: “Ons westers concept van welvaart en geluk verspreiden zal altijd ten koste gaan van onze eigen kinderen, van het klimaat, van weer andere burgers elders of van andere soorten dan wijzelf, en uiteindelijk ten koste van dat alles tezamen” en “Bedrijven wereldwijd erkennen dit probleem maar zitten vast in hun doelstelling van korte termijn winstmaximalisatie.”

Een rigoureus andere manier van bedrijfsvoering is noodzakelijk om de destructieve cirkel te doorbreken. Een aanpak waarbij we binnen de grenzen van de aarde blijven, waarbij leefbaarheid voor bewoners en duurzaamheid van de omgeving voorop staat. De coöperatie is met haar structuur waarbij de leden de baas zijn en het doel voorop staat en niet de winst, de ideale structuur voor een doorbraak in de klimaatcrisis. De energietransitie inrichten via energiecoöperaties betekent dat we duurzame energie projecten realiseren in samenwerking met de omgeving en hinder zoveel mogelijk beperken. Burgers die zich aansluiten willen vooruit, op naar een schonere wereld, maar niet koste wat kost. Ze willen bovenal een goede buur zijn.

In het geval van de gevreesde windmolens moeten we ons realiseren dat bijna alle windmolens in Nederland er al jaren prima staan. De enkele windmolens die wel hinder veroorzaken zijn juist niet op coöperatieve leest geschoeid.

Burgers maken afspraken op maat met de buurt en zorgen daarnaast dat de opbrengsten terugvloeien naar de samenleving. Dat geld komt terecht in buurtprojecten zoals een glasvezelnet, speeltuinen, zonneparken of voedselbossen. Geld dat van de samenleving is, komt weer terecht in diezelfde samenleving. De cirkel is rond.

Klimaatverandering wacht niet op tegengestelde belangen. Dus laten we samenwerken in plaats van elkaar tegenwerken. Laten we samen zo snel en zoveel mogelijk energie besparen en de rest duurzaam opwekken zodat toekomstige generaties trots op ons kunnen zijn.