Het wordt tijd om het systeem zelf im Frage te stellen

Wat de huidige verkiezingscampagne duidelijk maakt is dat er op 1 partij na, niemand het systeem zelf op de korrel neemt. Dit terwijl het afgelopen jaar zonder meer duidelijk heeft gemaakt dat ons neoliberale systeem grote schade toebrengt. Aan mensen, maar ook aan de natuur. Socioloog Willem Schinkel is daar bijvoorbeeld heel scherp in. Volgens hem is ons kapitalisme er de oorzaak van dat het coronavirus zich wereldwijd heeft kunnen verspreiden en er een pandemie heeft kunnen ontstaan. En dit is in zijn ogen zeker niet de laatste keer. Door ontbossing en door de grootschalige geld gestuurde bio-industrie is er steeds meer sprake van een monocultuur die de immuniteitsbuffers die een natuurlijke biodiversiteit wel aan een virus biedt, vernietigt.

Deze link tussen ons kapitalistisch, neoliberale systeem en de schade die het virus daardoor toebrengt, wordt door de politiek niet gelegd (op 1 partij na). Dan hebben we de toeslagenaffaire gehad, wat duidelijk het gevolg is van hoe binnen ons geld-gerichte systeem met mensen wordt omgegaan. En dan heb ik het nog niet over de klimaatcrisis, de toenemende inkomensongelijkheid, maar ook de ongelijkheid tussen man en vrouw, blank en zwart. Als er eventueel oplossingen worden gezocht, is dat altijd met het in stand houden van ons systeem. Het systeem wordt niet ter discussie gesteld.

Dit komt volgens mij omdat we ons als collectieve mens verhouden tot het systeem, zoals we ons als kinderen verhouden tot onze ouders. Met dezelfde afhankelijkheid. We lijken wel volwassen in de zin dat we economisch volwassen zijn en ons eigen geld verdienen, maar emotioneel zijn we dat vaak nog niet. Ik zal dat uitleggen. Het mag duidelijk zijn dat onze ouders niet volmaakt zijn, dus dat er in de liefdevolle omgeving die we als kind nodig hadden/hebben, gaten zijn gevallen. Of dat nu emotionele verwaarlozing is, ouders die zelf kampen met onverwerkte pijn uit het verleden, fysiek geweld, misbruik of armoede omdat er gewoon niet genoeg geld was om je als kind dat te geven wat normaal is. Om die pijn als kind niet hoeven dragen, bouwen we een muur aan valse overtuigingen om ons heen, zodat we (hopelijk) niet meer gekwetst worden. Wat natuurlijk later wel gewoon gebeurt.

Die valse overtuigingen zorgen ervoor dat we een negatief zelfbeeld over onszelf vormen. We trekken de conclusie dat we de liefde waar we eigenlijk recht op hebben niet waard zijn. We trekken de valse conclusie dat we zelf de oorzaak zijn van het tekort aan liefde en proberen dat tekort de rest van ons leven met ons gedrag te compenseren, goed te maken. Door voortdurend naar buiten gericht te zijn, door hard te werken en succes te boeken voor het applaus van onze omgeving, door te voldoen aan de voorwaarden van onze omgeving etc. Tegelijkertijd houden we hiermee het ideale beeld van onze ouders in stand, puur omdat we er als kind afhankelijk van waren.

Nu geldt deze constructie ook voor de manier zoals we ons verhouden tot ons kapitalistisch neoliberaal systeem. We geloven in de belofte van dit systeem, de belofte dat geld en bezit ons gelukkig maakt, dat ieder van ons carrière kan maken van krantenjongen tot miljardair en dat als je het marktmechanisme maar de vrije hand geeft, daar iedereen van profiteert. Het is het geloof in het neoliberale verhaal, terwijl de werkelijkheid er heel anders uitziet, precies zoals de werkelijkheid van onze ouders er ook anders uitziet. Ik ben 57 en nog steeds kan ik de rauwe werkelijkheid van mijn ouders niet volledig onder ogen zien. Precies zoals we de rauwe werkelijkheid van ons kapitalistisch systeem niet onder ogen kunnen/willen zien. We verzetten ons daartegen met hand en tand, om het ideale beeld maar omhoog te houden, om maar loyaal te blijven aan het systeem dat ons in feite vernietigt. Onze gezondheid vernietigt, mensen doodt zoals dezelfde socioloog Willem Schinkel zegt (30.000 bootvluchtelingen per jaar in de Middellandse Zee tussen Afrika en Europa omdat we onze welvaart willen beschermen), de natuur vernietigt.

We kunnen ons op dit moment puur de vraag stellen; levert dit systeem ons voldoende op ten opzichte van wat het kost, de schade die het toebrengt? Ik denk dat we langzamerhand moeten concluderen dat het antwoord hierop NEE is. De conclusie is dat het onmogelijk is om binnen het systeem de eerdergenoemde problemen op te lossen, we moeten het systeem veranderen, kiezen voor een ander systeem dat ons leven als mens organiseert. Dat is geen ramp, maar dat is een kans!

Willem Schinkel heeft het in de Correspondent podcast van Lex Bohlmeijer over het rouwen om de corona-doden en dat dat ons weer solidariteit biedt. Ik zou zeggen, op het moment dat we besluiten om afstand te nemen van de neoliberale vorm van ons kapitalistisch systeem dat we kunnen rouwen om alles wat dit systeem aan schade en leed heeft aangericht. En dan gaat het dus niet om schuldigen aan te wijzen, want door schuldigen aan te wijzen, individualiseer je het probleem en blijft het systeem zelf in stand. Het gaat er om heel neutraal te zien, aan te kijken hoe het is en daar collectief de pijn van toelaten. Op dat moment vindt er een transformatie plaats en zal er vanuit de pijn en het rouwen een verbinding tussen mensen ontstaan die beelden en visioenen geeft voor een nieuwe toekomst. Een toekomst waarin er veel meer balans is tussen mens en natuur, tussen man en vrouw, tussen alle huidskleuren. Dan kunnen we de samenleving organiseren waarin een economie niet ten koste gaat van mens en natuur. Er is een ander systeem mogelijk dan dat waarin we nu gevangen zitten. Zoals ik al zei is er 1 partij die dit verkondigt. Het zou de moeite waard zijn om op deze partij te stemmen de komende Tweede Kamerverkiezingen.