Het wordt nooit wat met Tata Steel als de Nederlandse directie niets te vertellen heeft

Afgelopen week werd er een belangrijk debat gevoerd in de Tweede Kamer over de toekomst van Tata Steel Nederland. Alle woordvoerders van de politieke partijen zijn het er over eens dat de overheid subsidie verstrekt aan staalfabrikant Tata Steel om te verduurzamen. Dat zal gaan via een maatwerkafspraak. Partijen willen wel harde voorwaarden stellen. De minister van Economische Zaken en Klimaat vroeg aan de Tweede Kamer om een ‘mandaat’ en geen ‘dictaat’. ‘Er moet ruimte zijn om te blijven onderhandelen,’ stelde de minister aan de Tweede Kamer. De Kamerleden bleken tijdens het debat wel ‘makke schapen’.

Onderhandelingen gaan starten
De onderhandelingen tussen de overheid en Tata India kunnen beginnen. In de delegatie van Tata Steel zullen twee topbestuurders uit India het voor het zeggen hebben. Natarajan Chandrasekaran van Tata Sons en Koushik Chatterjee, Chief Financial Officer van Tata Group. Bikkelharde onderhandelaars die onlangs ook een deal gesloten hebben met de Britse regering over een steunpakket. De staalarbeiders en het management in verwarring achterlatend omdat zij zich door Tata India verraden voelen over de deal en straks alleen nog maar ‘pisbakkenstaal’ gaan maken met veel minder mensen.

Gijzelen
Minister Micky Adriaansens en haar mensen van het ministerie gaan de onderhandelingen in met een half tot 2 à 3 miljard euro op zak. Want dat hebben de externe adviseurs Hans Wijers en Frans Blom, in opdracht van de minister van Economische Zaken en Klimaat, in hun rapport ‘Hoe Tata Steel Nederland te verduurzamen’ onomwonden vastgesteld. De minister heeft carte blanche gekregen en ergens aan het einde van het jaar zal er een deal zijn die voorgelegd wordt aan de Tweede Kamer. Het proces van onderhandelen zal in het diepste geheim gaan plaatsvinden. Waar de directie van Tata Steel Nederland zit in de onderhandelingen, is onduidelijk. Econoom Arnoud Boot vindt dat de overheid een groot risico loopt als Tata Steel India niet doet wat zij belooft. Tata zal de overheid gijzelen met nog meer vraag naar subsidie. Het is publiek geld.

Kooks en Gasfabriek II
Wat we steeds hebben kunnen lezen is dat Tata India geen euro meer wil stoppen in de staalfabriek van IJmuiden. Dat betekent dat zij voor de hoogste bijdrage zullen gaan uit Den Haag. Kooks en Gasfabriek II zal een belangrijk onderdeel van de onderhandeling zijn. Tata India zal deze fabriek zo lang mogelijk open willen houden en als deze eerder dicht moet, zullen zij daar een prijs van de Nederlandse overheid voor vragen. En als Tata “eigen geld” in de transitie naar Groen Staal stopt, zal dat gebeuren door geld te lenen die op de balans van Tata in IJmuiden zal drukken.

Hoe de zelfstandigheid verdween
Met de fusie tussen British Steel en Hoogovens IJmuiden in 1999 verdween de zelfstandigheid van het staalbedrijf in IJmuiden en werd met de Engelse leiding het Angelsaksische ‘shareholdervalue’-besturingsmodel ingevoerd. Centraal werd het belang van één stakeholder gesteld en daarmee ook de top-down control. De overname in 2007 door Tata Steel heeft dit nog meer versterkt. Het veranderde het werkklimaat en de betrokkenheid van werknemers in negatieve zin. In veel processen gingen de Indiërs de dienst uit maken. Het Nederlandse staalbedrijf werd vol gehangen met schulden. De Nederlandse directie verloor nog meer zelfstandigheid in het bepalen en uitvoeren van strategische keuzes. En ook verminderde het innovatiepotentieel van de onderneming. De feitelijke zeggenschap zit ver weg in India en er werd een Europese directie boven de staalfabrieken van IJmuiden en Groot Brittannië geplaatst. Zwaar betaalde directeuren vormden het Executive Committee van Tata Europe. Ceo Henrik Adam fungeerde als zetbaas van India en gaf interviews weg waarbij de Nederlandse directies en hun prestaties volledig werden weggezet. Plannen met personeelsreductie voor IJmuiden vlogen je om de oren. Er werden ook pogingen gedaan om de regie te krijgen over de Nederlandse kaspositie waardoor de Nederlandse directie haar zeggenschap zou verliezen. Dit kostte boegbeeld Ceo Theo Henrar in 2020 de kop en hij verliet na vele dienstjaren het staalbedrijf.

Zeggenschap
De eigenaarsstructuur blijft een zeer heikel punt voor de staalfabriek in IJmuiden. Het wordt nooit wat met Tata Steel als de Nederlandse directie niets te vertellen heeft. Van het Nederlandse directielid Hans van den Berg kun je niet verwachten dat hij dit bevestigt. Maar wat hunkeren werknemers, management en directie naar een zelfstandige rol met zeggenschap. Tata Steel Nederland moet daarom sowieso een vetorecht krijgen bij keuzes in het komende onderhandelingsproces. En zoals voormalig president-commissaris van Tata Steel Jacques Schraven zei: ‘Het zou het beste zijn als de staalfabriek in IJmuiden gewoon weer op eigen benen komt te staan’.