Het woord ‘apartheid’ is nergens goed voor in het programma van PvdA en GroenLinks

Op het congres kunnen de leden het beter over de inhoud hebben dan over de verpakking

De leden van de combinatie Partij van de Arbeid GroenLinks hebben een nieuwe manier gevonden om elkaar op het komend partijcongres het leven zuur te maken. De vraag is namelijk of in het programma voor de Europese Verkiezingen Israël in verband moet worden gebracht met apartheid. Het huidige concept bevat die term niet. De passages over het conflict tussen Israël de Palestijnen luiden aldus:

“De recente ontwikkelingen in het Israëlisch-Palestijns conflict schokken de wereld. Dat was zo bij de ijzingwekkende terroristische aanslag en het seksuele geweld van Hamas op onschuldige Israëlische burgers. Evenals bij de nietsontziende en disproportionele vergeldingsacties door Israël die daarop volgden. De tienduizenden onschuldige Palestijnse doden en collectieve bestraffing van Palestijnen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever door de Israëlische regering zijn onacceptabel. Het internationaal recht is voor ons leidend. Alle schendingen van het internationaal humanitair recht zullen daarom onafhankelijk moeten worden onderzocht en bestraft. We steunen het feit dat het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof zich buigen over deze zaken en zullen deze uitspraken respecteren. We bevorderen naleving van deze uitspraken actief. Naast een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza, ongehinderde humanitaire hulp en de vrijlating van alle Israëlische gijzelaars, zal er ook een einde moeten worden gemaakt aan de illegale nederzettingen, het doelgerichte geweld tegen burgers op de Westelijke Jordaanoever en de Israëlische bezetting. Dat alles met het doel om een einde te maken aan het ongekende leed en toe te werken naar een rechtvaardige tweestatenoplossing – met de erkenning van een onafhankelijke Palestijnse staat, naast de staat Israël. GroenLinks-PvdA staat in dit proces aan de kant van Israëlische en Palestijnse partners die zich inzetten voor vrede”.

En:

“Israël-Palestina. We maken ons sterk voor een onmiddellijk staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas, de volledige toegang van humanitaire hulp tot Gaza en de vrijlating van alle gijzelaars. Acties die indruisen tegen het internationaal humanitair recht moeten per direct stoppen. Daarom moeten uitspraken van het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof worden gerespecteerd en dringen we er bij de regering op aan om naleving actief te bevorderen. De EU moet schendingen van het internationaal recht, zoals het niet naleven van internationale gerechtelijke uitspraken en verdragen, sanctioneren. We leveren geen militair materieel meer aan Israël waarbij het risico bestaat dat niet wordt voldaan aan de letter en geest van de Europese wapenexportcriteria, zoals bij de bombardementen op Gaza. Als grootste handelspartner van Israël en grootste donor van de Palestijnen moet de EU een veel grotere rol gaan spelen bij het beëindigen van de illegale bezetting van de Palestijnse gebieden en het werken aan duurzame vrede. Vrede vereist een levensvatbare, democratische Palestijnse staat naast een veilig Israël, met gelijke rechten voor alle bevolkingsgroepen”.

Het is allemaal dubbelop maar dat maakt de houding van PvdA en GroenLinks des te duidelijker. Volgens een aantal leden moet aan deze teksten expliciet worden gesteld dat Israël in de bezette gebieden aan apartheid doet. De besturen van beide partijen zijn het daarmee eens maar ze willen de uiteindelijke beslissing aan het congres overlaten.

Dat is een slecht plan. De leden van GroenLinks en de PvdA wordt op die manier gevraagd, een wetenschappelijke discussie te beslechten. Een aantal historici, sociologen en politicologen is tot het slotsom gekomen dat er grote overeenkomsten bestaan tussen het Zuid-Afrika van de apartheid en het huidige Israël. Zij spreken daarom van een apartheidsstaat. Over het algemeen voegen ze daaraan toe dat Israël bovendien een koloniale constructie is, een volksplanting door de vroegere Britse overheersers op touw gezet.

In academische kring is deze theorie omstreden. Ze leidt dan ook tot veel tegenspraak en wetenschappelijk debat. Een partijcongres is niet de aangewezen instantie om zo’n discussie te beslechten. Daarvoor hebben de leden niet de juiste achtergrond.

Nu wordt het woord “apartheid” ook wel buiten de wetenschap gebruikt, bijvoorbeeld als hyperbool om de zaken eens scherp te stellen. In discussies over de viering van Schiedam 750 heb ik al meermalen ongeveer het volgende gezegd: “De helft van de Schiedammers is migrant of nazaat van migranten. De verschillende bevolkingsgroepen leven bij ons voornamelijk langs elkaar heen. Het is feitelijk apartheid en we moeten oppassen dat het volgend jaar geen blank feestje wordt”. Meestal vertel ik er nog bij dat in mijn buurt DENK en de PVV verreweg de grootste partijen zijn. Het is duidelijk dat het woord hier niet wordt gebruikt om de gang van zaken in Schiedam wetenschappelijk te duiden maar om op een vergadering of in een column eens stevig uit de hoek te komen

Daarnaast is apartheid een veel gebruikt scheldwoord. Je plakt het als etiket op landen die je niet zinnen. Bijvoorbeeld: “Die Poetin heeft het in zijn toespraken altijd over de multiculturele samenleving maar in feite is de Russische Federatie een Apartheidsstaat. Kijk maar naar hoe de Kirgiezen in Moskou als oud vuil worden behandeld”. Als je het maar vaak genoeg met die bedoeling gebruikt verliest de term apartheid aan kracht: schelden doet geen pijn en wat je zegt, ben jezelf.

Juist daarom hoort die niet thuis in het partijprogramma van PvdA GroenLinks. Dit bevat immers beleidsvoornemens. Dan win je niet aan kracht door het gebruik van scheldwoorden en hyperbolen. En je maakt je belachelijk als je bij meerderheid van stemmen gaat beslissen over de juistheid van wetenschappelijke theorieën.

Wat de PvdA en GroenLinks willen is zo ook al duidelijk. Het is glashelder en nodigt uit tot een discussie over oplossingen en niet over terminologie. In der kwestie Israël Palestina moeten we het over de inhoud hebben en niet over de verpakking. Dat congres kan zich beter afvragen of het voorgestelde beleid tot de gewenste uitkomsten leidt.

Voor de goede orde en ter voorkoming van elk misverstand: de term apartheid is niet geschikt voor gebruik in een partijprogramma. Het is prima als wetenschapsmensen en in hun kielzog politieke duiders of columnisten de degens kruisen over de aard van Israël en of de machtsstructuren in de bezette gebieden.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Russische misleiding?