Het Wapenhandelsverdrag belemmert militairen die burgerslachtoffers maken

Drie hoge rechters, mr. S. A. Boele, mr. A.E.A.M. van Waesberghe en H.J.M. Burg van het Gerechtshof in Den Haag hebben Nederland verboden Israël onderdelen te blijven leveren voor de F-35 vliegtuigen. Deze vliegtuigen zouden – grof gezegd – voor oorlogsmisdaden in Gaza gebruikt kunnen worden. Dit leiden de rechters af uit het gedrag van de Israëlische strijdkrachten tot nog toe en het grote aantal burgerslachtoffers onder de Palestijnen.

In hun arrest valt te lezen dat ons land handelt in strijd met internationale afspraken. We zijn partij in een Gemeenschappelijk Standpunt dat de Raad van de Europese Unie in 2008 heeft ingenomen over de levering van militaire goederen en technologie. In 2019 is dit nog eens aangescherpt van het vanwege het uit 2013 daterende Wapenhandelsverdrag, een initiatief van de Verenigde Naties. Op grond daarvan mag de regering alleen maar vergunning verlenen voor de export van wapentuig als er géén kans bestaat dat die voor mensenrechtenschendingen worden gebruikt.

De landen die zich bij het Wapenhandelsverdrag hebben aangesloten, waaronder alle lidstaten van de EU, hebben zichzelf bij oorlogsvoering aanzienlijke beperkingen opgelegd. Als het voor de Tweede Wereldoorlog was aangenomen, dan zouden zowat alle krijgshandelingen van de deelnemende partijen onder de ernstige mensenrechtenschendingen vallen. Dat geldt in ieder geval voor de massale bombardementen op Duitsland en Japan. Er zijn veel verhalen van Nederlanders die 's-nachts in bed de Britse en de Amerikaanse luchtvloten hoorden overkomen op weg naar Duitse steden. Aan de brom konden ze horen welke types er boven hun hoofd passeerden. Zij verheugden zich over het lesje dat de moffen te wachten stond. In het licht van recente verdragen waren dat ernstige schendingen van de mensenrechten.

Aan de fronten hielden ook de landstrijdkrachten weinig tot geen rekening met de burgerbevolking. Ze kwamen bijvoorbeeld tijdens de invasie in Normandië massaal om. In 1945 verspreidden de Britten via de radio valse instructies aan burgers die voor bombardementen probeerden te schuilen zodat zij de Wehrmacht in de weg zouden lopen.

Het zijn maar een paar voorbeelden. Ze vallen allemaal onder het Wapenhandelsverdrag en de nadere afspraken die de Europese Raad van Ministers hebben gemaakt. Golden die al eerder, dan zouden in Neurenberg en Tokio niet alleen Japanse en Duitse verdachten zich hebben moeten verantwoorden maar ook een groot aantal geallieerde kopstukken.

Dit verdrag is een uitnodiging voor niets en niemand ontziende strijders zich zoveel mogelijk onder de burgerbevolking te mengen. Zo zal een aanval altijd tot veel slachtoffers leiden onder de non-combattanten. Daarmee is een oorlogsmisdaad geschapen en kunnen rechters de levering van wapens voor het offensief verbieden. Hamas geeft rebellenbewegingen en moraalloze regimes in heel de wereld daarvan een aanschouwelijk voorbeeld.

En hoe moet het met de voormalige Zuider Amstellaan in Amsterdam? Die kreeg na de bevrijding drie nieuwe namen: de Churchilllaan, de Rooseveltlaan en de Stalinlaan. De Stalinlaan werd in 1956 na Russische overal in Hongarije omgedoopt tot Vrijheidslaan. Moet dit nu met de rest van die voormlige Zuider Amstellaan ook gebeuren? Omdat het Wapenhandelsverdrag een ander licht werpt op het beleid van Churchill en Roosevelt?

Dit zijn interessante vragen die zich des te dwingender zullen voordoen als straks de Hoge Raad de uitspraak van het Haagse hof bevestigt.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenzeer.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: een pleidooi voor een écht extraparlementair kabinet.