Het wachten is op de Europese Lente

In Europese steden wordt geprotesteerd uit verontwaardiging wegens de weerzinwekkende moord op George Floyd. Toch is het tamelijk gratuit als soortgelijke misstanden op ons eigen continent en onder onze eigen politieke verantwoordelijkheid voorkomen. Bestuurders lijken geen gevoel te hebben voor de onvrede die ook hier smeult over structureel politiegeweld. Dat blijkt uit de onverwacht hoge opkomst bij verschillende demonstraties in het land. Het debat richt zich op de nalatige handhaving van 1,5 meter én op de positie van de Amsterdamse burgemeester. Veel urgenter is dat de overheid niet op de radar heeft hoe dit sentiment ook hier leeft.

Samenlevingen worden verrast lijkt het. Nu de opstanden in Amerika en eerder in de Arabische wereld. Is een Europese lente denkbaar? Een opstand onder delen van de Europese bevolking, die plotsklaps tot stand komt na een onvoorzien incident?

De moord op George Floyd bleek het lont in het kruitvat van het ‘ land of the free and home of the brave ’. George Floyd, een man in nood, werkloos door de coronacrisis, werd op sadistische wijze vermoord door vier agenten. Het toont een bruut systeem van consequente vernedering en ongelijkheid. Een systeem dat al door Martin Luther King werd benoemd en veroordeeld: ‘Als we een onrechtvaardig systeem passief accepteren, worden we allemaal deelnemers van het kwaad.’

De Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra zit bij Op 1. Het zijn juist de dingen die hij niet zegt die de kijker naar adem doen happen. ‘Dit had nooit mogen gebeuren, dit hoort niet thuis in een democratie.’ Maar de ambassadeur zegt niets van dit alles, keurt daarmee het gebeurde goed en moedigt zo geweld tussen de regels door aan. ‘ Silence is violence ’ scanderen demonstranten op het Malieveld. Stilte juist van ‘witte’ burgers steekt, immers wie zwijgt stemt toe.

Wat doe je als burger als gezaghebbers normaal vinden wat niet normaal is? De Arabische Lente laat zien wat kan gebeuren. In Tunesië stak Mohammed Bouazizi zichzelf in brand. Als groentestalhouder jarenlang vernederd door de overheid en geslagen door de politie. De vernedering dreef hem tot zijn wanhoopsdaad. Het markeerde het begin van rellen die leidden tot de Arabische lente. Zoals de Amerikaanse journalist Thomas Friedman al zei, vernedering is een van de meest onderschatte politieke krachten.

In Nederland lijken we het altijd beter te weten voor andere landen. De beste stuurlui staan aan wal. Is het niet tijd om eens te kijken wat er onder onze politieke verantwoordelijkheid gebeurt? Ook in Europa voelt een grote groep burgers zich uitgesloten. Niet voor niets kreeg de Franse film Les Misérables van regisseur Ladj Ly veel aandacht in de pers en filmprijzen. Een noodkreet over de situatie van armoede, vernedering en ongelijkheid. We komen een film als Les Misérables in de veilige (thuis)bioscoop wel onder ogen, maar doen niets aan de structurele situatie die voor velen in de voorsteden van Europa bittere realiteit is.

Dit geldt ook aan de randen van Europa. Vluchtelingen in nood zijn de slachtoffers van onze besluiten. De Griekse politie ontvoert vluchtelingen. In Kroatië verft de politie rode kruizen op kaalgeschoren hoofden van vluchtelingen. Dossiers worden systematisch niet behandeld, kampen zijn onveilig en onleefbaar. De situatie is uitzichtloos. Ook de Nederlandse regering houdt zich niet aan de getekende verdragen en weigert vandaag opnieuw haar aandeel: 500 kinderen. Dit vreet aan onze medemenselijkheid en aan de Europese solidariteit.

Zullen we eens nadenken wat onze eigen samenleving mogelijk te wachten staat? In ons eigen land voelt een steeds grotere groep burgers zich uitgesloten en ongelijk behandeld. Het is niet ondenkbaar dat ook hier ‘zomaar’, vanuit gebrek aan representatie én structurele vernedering een grote beweging kan ontstaan. Denk aan het etnisch profileren bij de Belastingdienst, de honderdste afgewezen sollicitatiebrief van Fatima, de ontkenning van Zwarte Piet als racisme, of de administratieve lockdown waarin asielzoekers en statushouders jarenlang ronddwalen. De consequente overkill aan ‘witte’ experts tijdens de coronacrisis laat weer eens zien hoe het systeem van uitsluiting nog steeds werkt.

Het Amerikaanse congreslid Alexandria Ocasio-Cortez merkt op: ‘Als je het alleen hebt over een voorval zonder het te hebben over de condities die het veroorzaken, dan ben je hypocriet.’ Het is van groot belang om onze systemen én handelen telkens kritisch te bekijken. Laten we samen de spiraal van ongelijkheid, vernedering en racisme doorbreken. Ook hier kan zomaar de Europese lente aanbreken, uit het ‘niets’.