Het verdienmodel van Pegida-voorman Edwin Wagensveld

Een klein half jaar geleden werd ik benaderd door de programmamakers van een nieuw televisieformat voor ‘PowNed’. Ze wilden een serie maken waarin ze steeds twee mensen die lijnrecht tegenover elkaar staan, twee dagen met elkaar op laten trekken. Of ik bereid was om een dag met Pegida-voorman Edwin Wagensveld mee te lopen en of ik hem dan ook een blik op míjn leven wilde laten werpen.

Mijn eerste reactie was: nee. Deze man verdient geen zendtijd, dus ik ga dit niet (helpen) faciliteren. Maar de keuze voor Wagensveld was al gemaakt (kijkcijfers, vermoed ik). Wanneer ik niet meedeed zouden ze op zoek gaan naar een andere opponent. In mijn gedachten ging ik langs de mogelijk andere mensen die gebeld zouden worden met hetzelfde verzoek en realiseerde me dat iedereen die ik kon bedenken véél te aardig was. Het gevolg van dit te veel aan aardigheid zou zijn dat Wagensveld zeer mogelijk niet alleen zijn zendtijd kreeg, maar ook makkelijk zou wegkomen met zijn acties en denkbeelden. Dit leek me onwenselijk. Een voorman van Pegida dient wanneer hij op televisie komt, verbaal volledig afgemaakt te worden.

Dus ik zei ja.

Oordeel zelf of het me is gelukt. Je kan het programma ‘Dit is niet mijn wereld vriend’ hier terugkijken:

Als je geen zin hebt om die 35 minuten aan dit programma te besteden: ook prima. Maar laat me je dan dit vertellen. De opnamedagen waren lang. We begonnen ’s morgens rond 7 uur en ik was beide dagen pas ’s avonds laat weer thuis. De eerste dag liep ik met hem mee (naar een voedselbank, een ‘multiculturele wijk’ en een demonstratie voor de deur van een moskee) en de tweede dag liep hij met mij mee (naar mijn eigen werk in galerie Artkitchen, het Kröller-Müller Museum en op bezoek bij hoogleraar sociale geschiedenis Leo Lucassen). Het waren zonder twijfel de vermoeiendste opnamedagen die ik ooit heb meegemaakt en dat kwam niet eens door de hoeveelheid aan uren. Wagensveld in je aura is een uitputtingsslag.

Van al die uren film moest een montage gemaakt worden waardoor sommige gebeurtenissen jammerlijk niet zijn uitgezonden en ik zou willen stellen dat het allerbelangrijkste wat is gezegd niet eens op tape staat.

Wat ik poogde in die twee dagen was uitzoeken waar zijn intense haat tegen de islam vandaan komt. Was er een reden? Een aanleiding? Had hij de koran gelezen? Was hij wel eens in een (voornamelijk) islamistisch land geweest? Had hij iets naars meegemaakt? Het antwoord was nee. Op alles.

Maar zijn (ongefundeerde) haat was zo groot dat hij zelfs weigerde een broodje te kopen bij de Turkse bakker want “die bakker doneert zijn geld aan de moskee, dus met dat brood financier je indirect de sharia wetgeving”. Mijn opmerking dat de bakker waarschijnlijk gewoon de huur betaalde van het geld dat hij verdiende en zijn kinderen er van naar school liet gaan, lachte hij weg: ‘naïef’

Het eerste échte interessante feit gebeurde tijdens de demonstratie waar ik bij was. Voor de deur van een moskee in Utrecht was een scherm geplaatst waarop een door een van de circa 15 Pegida-aanhangers zelf gemonteerde film te zien was. Het betrof een compilatie van beelden waarop mensen werden onthoofd of levend verbrand. Dit alles op een het nummer ‘Imagine’ van John Lennon waar bloedserieus een nieuwe tekst op was gemaakt: ‘Imagine if there were no muslims’ (arme John Lennon draait zich 100 keer om in zijn graf).

De beelden waren afschuwelijk. Edwin haalde zijn schouder op: “Dit is de ware islam” – zei de man die er trots op was nog nooit een koran te hebben opengeslagen of een moskee te zijn binnen gelopen. Weerzinwekkend.

Ik liep weg. De moskee in. Waar ik vriendelijk werd ontvangen. Koekjes. Thee. Maar ook de oprechtheid waarmee deze mannen zeiden dat ze vonden dat Pegida – en iedereen – het recht heeft te demonstreren. Sterker nog: een maand eerder had Pegida voor de deur van een andere moskee, ook in Utrecht, dezelfde film op een scherm willen vertonen. Er was toen echter een probleem met de elektriciteit waardoor de filmvertoning niet door leek te kunnen gaan. Tot de moskee bijsprong en Pegida gebruik liet maken van hún elektriciteitsaansluiting.

’s Avonds. Aan het einde van de tweede opnamedag. In de televisiestudio hadden we net de laatste shots opgenomen. Ik had in mijn terugkoppeling op de dag gezegd dat ik had gehoopt een soort ‘oorzaak’ of een reden te kunnen vinden in alle haat die uitging van Edwin Wagensveld. Maar die was er niet. Mijn conclusie: hij creëert haat, polariseert, hij is gevaarlijk en ik heb absoluut geen respect voor hem.

Omdat het laat was en omdat we nog niet gegeten hadden werd er eten bezorgd in de studio voordat we weer naar huis gingen. Camera’s opgeborgen want we waren klaar. Door een ongemakkelijk toeval kwam ik (toch weer) naast Edwin te zitten. Hij dronk een biertje. Leek wat los te komen. Kreeg praatjes. Riep ineens, lachend en schijnbaar uit het niets: “Hahaha, weet je nog, dat incident in Keulen? Al die aanrandingen tijdens de jaarwisseling? Nou, hahaha, ik heb nog nooit zulke goede zaken gedaan, iedereen kwam pepperspray kopen.”

Ik spitste mijn oren en riep heel hard: “Dát is je belang!!!”

Edwin Wagensveld handelt in wapens. Hij woont in Duitsland omdat de wet daar meer toelaat dan in Nederland. Hij was een paar minuten stil (kennelijk moest hij even nadenken) waarna hij zei: “Nee joh, ik heb toen zó veel pepperspray verkocht dat de pepperspray daarna in de hele wereld was uitverkocht waardoor ik het maanden lang niet kon verkopen. Die maanden hebben alles rechtgetrokken waardoor ik uiteindelijk geen extra winst heb gemaakt”.

Uiteindelijk heb ik mijn antwoord dus gekregen. Helaas niet voor het oog van de camera. Maar wel glashelder: Edwin Wagensveld polariseert als verdienmodel.

In het kader van al het bovenstaande.

Komende donderdag staat weer een Pegida demonstratie op de agenda. Ze willen dan met Mohammed cartoons door de straten lopen en een steniging naspelen. (…) Edwin had de betoging oorspronkelijk voor afgelopen zondag in gedachten, maar daar zette burgemeester Jorritsma een streep door. De gemeente Eindhoven vindt dat zij meer tijd nodig heeft om een goed besluit te kunnen nemen over de demonstratie.