Het vaccinatiebewijs aan de poort: gewoon doen

Vanaf 8 januari is het naar verwachting zover: Nederland start met vaccineren. Eindelijk die stip aan de horizon. De benodigde vaccinatiegraad is afhankelijk van de besmettelijkheid van het virus, en de veelbesproken coronamutant kan slecht nieuws betekenen. Gelukkig wijst recent onderzoek uit dat de vaccinatiebereidheid een stijgende lijn laat zien.

Hoe dan ook interessant om over vaccinatieplicht na te denken. Een woord waar menig Nederlander kriebels van krijgt. Wij beslissen dat zelf wel. Ironisch genoeg speelde de VVD onlangs met het idee van een ‘indirecte’ verplichting. Een goed idee of niet?

Grijs gebied In Nederland is er geen directe vaccinatieplicht en dat is maar goed ook. 2020 gaat de geschiedenis in als een jaar waarin de volksgezondheid serieus ondermijnd werd. Alle (al dan niet onderbouwde) kritiek op de ernst van het virus en het beleid dat erop volgt ten spijt, feit blijft dat de gevolgen van het virus wijdverspreid zijn en zeker niet vergelijkbaar zijn met een ‘griepje’.

Bovendien is het niet simpelweg een binaire kwestie van leven of dood, zoals de kritische Facebook-virologen graag benadrukken in hun pogingen om de ernst van het virus te bagatelliseren. Tussen leven en dood zit namelijk een grijs gebied van langetermijneffecten, die vaak voorkomen en een serieuze impact hebben op de kwaliteit van het leven.

Vaccinatiebewijs Het vaccineren van de bevolking is nodig om de zorg te ontlasten. Zoveel is duidelijk. Groepsimmuniteit heeft alleen zin wanneer de groep groot genoeg is. Als blijkt dat de coronamutant inderdaad veel besmettelijker is en het al rondwaart in Nederland, zal de benodigde groep groter moeten zijn dan aanvankelijk berekend werd.

Elke dag waarin het virus zich kan repliceren, is een dag van potentieel hinderlijke mutaties. Daarom is het zaak om zo snel mogelijk manieren te vinden om de vaccinatiebereidheid te vergroten. De mens is een sociaal en ondernemend dier, en het snakt naar nieuwe kansen in het komende jaar. Laten we een vaccinatiebewijs bij de toegangspoorten van grote en veel bezochte evenementen invoeren. Dit is een mooi compromis, want het vormt slechts een indirecte verplichting, aangezien het bezoeken van evenementen niet essentieel is voor ons voortbestaan.

Als je je écht niet wilt laten vaccineren, is de enige (redelijke) consequentie dat je langer moet wachten totdat je weer een festival kan bezoeken (namelijk tot het moment waarop voldoende mensen ingeënt zijn). En zo wereldvreemd is een indirecte verplichting niet: vakantiebestemmingen en vaccinatieverplichtingen gaan al lang hand in hand.

Maar, benadrukken de Facebook-experts, waarom is het nodig om je te laten vaccineren als je het risico voor lief neemt? Met andere woorden: als een festival uit een groep gevaccineerden en niet-gevaccineerden bestaat, zullen mensen uit de eerste groep niet ziek worden en mensen uit de tweede groep mogelijk alleen elkaar ziek maken, zo is de redenering. Helaas is dit niet zeker. Zo is nog niet uitgesloten dat ingeënte mensen niet besmettelijk kunnen zijn.

Het EVRM Een ander argument tegen een indirecte verplichting is dat het (inter)nationale wetgeving en verdragen zou ondermijnen. Zo bepaalt het eerste lid van artikel 8 EVRM dat het privé-, familie- en gezinsleven van iedere burger gerespecteerd moet worden. Lichamelijke integriteit mag niet zonder meer worden aangetast. Het tweede lid bepaalt echter dat er beperkingen mogelijk zijn wanneer de volksgezondheid in het geding is, zoals in de huidige crisis het geval is.

De vraag is of een vaccinatiebewijs aan de poort noodzakelijk, proportioneel en effectief is in de bestrijding van het virus. Ik denk dat de wetenschappelijke consensus hier duidelijk over is. En artikel 9 EVRM dan? Hier bepaalt het eerste lid dat iedere burger recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst heeft. Als je geweten je dus influistert dat vaccineren geen goed idee is, mag de overheid je dit niet verplichten. Maar ook hier bepaalt het tweede lid dat de volksgezondheid de overheid bewegingsvrijheid geeft om dit recht te beperken. Een indirecte verplichting middels een vaccinatiebewijs bij een groot evenement is in dat licht niet bepaald een paardenmiddel te noemen.

Win-winsituatie Een vaccinatiebewijs als eis bij grote en populaire evenementen is geen ingrijpende maatregel. Ten eerste heeft men de vrijheid om hier niet voor te kiezen. De enige consequentie is in dat geval dat een niet-essentiële activiteit moet worden uitgesteld tot nader order.

Het voordeel is dat veel burgers op deze manier aangespoord (of: ‘genudged’) worden om zich te laten vaccineren. Een win-winsituatie, aangezien het sociale dier weer sociaal kan zijn en het virus sneller beheersbaar wordt.