Het tolkendebat was een schaamteloze vertoning

U dacht dinsdagochtend misschien: het is rijkelijk laat maar de Tweede Kamer komt toch bijeen over het groeiend Afghanistanschandaal. Alleen de leden van de Kamercommissie Defensie waren de pineut. Zij moesten wél in Den Haag vergaderen. Daarin zitten niet de kopstukken van de grote partijen. De commissie wordt gedomineerd door fractiespecialisten. Je zou ze ook backbenchers kunnen noemen. Dat voorkwam het gevaar van een botsing der titanen zodat de formatie nog meer in het ongerede komt.

Ter vergadering waren de ministers Kaag en Bijleveld aanwezig evenals staatssecretaris Broekers-Knol want zij hebben vanuit hun functie rechtstreeks met het groeiende schandaal te maken. Rutte schitterde uiteraard door afwezigheid. Dat is formeel dik in orde. De premier zorgt er wel voor dat hij zijn vrouwtjes inzet om de kastanjes uit het vuur te halen.

Kamercommissies zijn ingesteld ter voorbereiding van plenaire debatten. Vakspecialisten brengen namens hun fractie standpunten naar voren, meestal over een of ander voorstel. Zo komen ministers er achter wat het gevoelen van de partijen over hun ideeën is. Zij geven commentaar op het gesprokene en kunnen hun plannen eventueel bijstellen zodat ze meer kans maken op succes in de plenaire vergadering waar de stemmingen plaatsvinden en moties van wantrouwen en treurnis worden ingediend. Daar hoeft een minister tijdens een commissievergadering niet bang voor te zijn. Het blijft bij het proeven van de sfeer.

Het thema was duidelijk: door laksheid, onwil en angst voor uiterst rechts heeft het kabinet de contouren geschapen voor een nieuw Srebrenica. En ditmaal is er geen generaal Janvier of een Verenigde Naties die je kunt proberen de schuld in de schoenen te schuiven. We hebben maanden gehad om onze mensen in veiligheid te brengen. Er lagen vrijwel Kamerbreed gesteunde moties voor zulk een beleid. Er waren tal van vragen gesteld over de situatie van de tolken en de andere Afghaanse medewerkers van het Nederlandse leger, de overheid en de NGO’s. Nog voor het debat begon, constateerde Renske Leijten dat die niet beantwoord waren. Ze stelde zelfs voor de bijeenkomst te schorsen tot dit was rechtgezet. Ze kreeg daarvoor wel begrip maar geen concrete steun.

De vertegenwoordigers van de regeringspartijen toonden vervolgens grote ontevredenheid met het gevoerde beleid maar ze vonden het nog geen tijd voor evaluaties of het aanspreken van de verantwoordelijken. Er moest immers nú – nu de Taliban bepalen wie wel en wie niet het vliegveld van Kaboel op mag – actie worden genomen. Zo bleven de ministers uit de wind. Onder regie van bewindslieden die de afgelopen maanden blijkbaar andere dingen aan hun hoofd hadden, moeten de Afghaanse bondgenoten van ons land worden gered.

“Schaamt U zich niet?”, vroeg Renske Leijten. Op die vraag kwam geen antwoord. De drie ministers hielden vol dat ze de catastrofe niet hadden zien aankomen. De informatie van de inlichtingendiensten wees niet in die richting. Wellicht moet men in die kringen dan eens een abonnement nemen op een paar betrouwbare nieuwssites want iedereen die de media een beetje volgde, kon tot geen andere conclusie komen dan dat de Afghaanse republiek op haar laatste benen liep. Alleen de bewindslieden en hun staf blijkbaar niet. Toch ontkende staatssecretaris Broekers-Knol heftig dat ze had weggekeken.

Er zijn van die kleine maar veelzeggende details. Naar voren kwam dat de Nederlandse staf van de ambassade niet zomaar de pleitvaart had genomen zonder de Afghaanse collega’s te waarschuwen maar dat de tijdelijk zaakgelastigde – de hoogste functionaris – het land daadwerkelijk had verlaten. Minister Kaag trachtte de kamerleden wijs te maken dat dit een heel normale gang van zaken was en dat mensen op zulke zware posten nu eenmaal een soort extra verlof kregen.

Ook zei zij dat de Nederlanders in de nacht een Amerikaans bevel hadden gekregen onmiddellijk naar het vliegveld te komen. Door technische problemen was het onmogelijk gebleken de Afghaanse staf meteen te waarschuwen. En dat terwijl 70% van de Afghanen beschikt over een mobieltje. Noodtelefoontjes vanuit Kaboel kwamen in de hele wereld binnen. De iPhone beelden haalden overal de nieuwsuitzendingen maar de tijdelijk zaakgelastigde en de anderen zagen geen kans om onderweg naar het vliegveld met de Afghaanse collega’s te bellen.

Minister Kaag meldde ook nog dat er een nieuwe ambassadestaf op weg was naar Kaboel, ditmaal onder leiding van de officiële ambassadeur, Caecilia Wijgers, die blijkbaar naar Den Haag gehaald was terwijl de situatie in Afghanistan met de dag verslechterde.

Op de website van de ambassade stond dinsdagavond over de toestand het volgende: “[Update 16-08-2021] De Nederlandse ambassade in Kaboel is verplaatst naar een locatie bij het vliegveld en is niet meer bereikbaar op het oude telefoonnummer/mailadres. Voor dringende vragen, mail naar: kabul@minbuza.nl of neem contact op met +31247247…. Vanwege de veiligheidssituatie heeft de ambassade in Kaboel zeer beperkte consulaire dienstverlening. Nederlanders in nood kunnen bellen met +31247247….”

Mind you, die site wordt niet in Kaboel bijgehouden maar in Den Haag. Er bestaat ook een Engelstalige site. Die is gelijkluidend. Alleen is er voor tolken en andere medewerkers een pdf aan toegevoegd waarin staat wat zij moeten doen om met vrouw en minderjarige kinderen tot Nederland te worden toegelaten.

De Kamerleden lieten minister Kaag ongestraft haar gang gaan terwijl ze probeerde het blazoen van haar departement te reinigen. In herinnering kwam de verzuchting die minister Bijleveld een week of wat geleden slaakte: zij deed haar stinkende best voor de tolken. Aan niemand viel op dat dit allemaal model stond voor de smeerboel als geheel. Men stapte er over heen.

Wel waarschuwde VVD’er Jeroen van Wijngaarden langdurig en dringend tegen de verkeerde elementen die zich ongetwijfeld in de vliegtuigen zouden wurmen en hoe dat door goede controle moest worden voorkomen. Ook het CDA-kamerlid Derk Boswijk is daar bang voor. Hij definieerde de boel weliswaar als een clusterfuck maar wist ook te vertellen dat heel wat van die Afghaanse medewerkers tegelijk een lijntje naar de Taliban aanhielden. Dat hadden medeveteranen hem verteld.

Zo wierp hij een schril licht op de kwaliteit van de Nederlandse contraspionage in Afghanistan maar dat pakte niemand op. Het gaf wel voedsel aan de volksmennerij van een Fritsma of een Eerdmans, die liefst helemaal niemand willen toelaten, laatstgenoemde zelfs met het argument dat voor de in levensgevaar verkerende tolken onvoldoende woonruimte bestond.

Zo liep alles met de gebruikelijke sisser af. Louis van Gaal trad aan als coach van het Nederlands elftal. De Vuelta is haast net zo spannend als de Tour. Over een paar weken is de urgentie er af en Rutte IV nabij. Wie weet raakt Renske Leijten ook nog wel eens overspannen.

“Schaamt U zich niet?” had ze vergeefs gevraagd. Het antwoord is duidelijk: de bewindsvrouwen schamen zich net zo min als de afwezige Rutte. Anders zouden ze de politiek wel verlaten.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.