Het staartje van ProDemos en de NOS

Maandag berichtte de NOS dat een 37-jarige leidinggevende bij ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat in Den Haag zich jarenlang aan enkele medewerkers heeft vergrepen. De jongsten waren 20 jaar, schrijft de NOS. In ruil voor seks zou de leidinggevende extra uren of een verlenging van hun tijdelijke of nulurencontracten hebben beloofd.

Volgens de NOS vond het misbruik veelal plaats na werktijd op kantoor, in de werkkamer van de leidinggevende, op de zolder van het ProDemos-gebouw of in cafés rondom het Binnenhof en waren alle slachtoffers mannen. ProDemos wil dat omwille van de privacy niet bevestigen. Om dezelfde reden wil het niet vertellen om hoeveel slachtoffers het gaat. De NOS heeft het nu eens over acht medewerkers en ex-medewerkers, dan weer over een of meer slachtoffers en twee getuigen.

De zaak kwam aan het rollen, aldus ProDemos op de eigen website , nadat een medewerker – na kennelijk jarenlang machtsmisbruik – afgelopen februari had geklaagd over het gedrag van zijn leidinggevende. Deze was verantwoordelijk voor een groep van circa zestig begeleiders (van scholieren) en rondleiders (van toeristen) die kennis willen maken met het parlementsgebouw, de Tweede Kamer en de democratie. Op dezelfde dag als de klachtmelding is de leidinggevende de toegang tot het gebouw ontzegd en geschorst. De Raad van Toezicht en de Ondernemingsraad (OR) zijn direct ingelicht en sindsdien op de hoogte gehouden. Ook is conform de klachtregeling van ProDemos onmiddellijk een intern onderzoek gestart. Later meldden zich meer slachtoffers, “tenminste zes” aldus de NOS. Ook die zijn bij het onderzoek betrokken.

Na het onderzoek is de leidinggevende op grond van ernstig verwijtbaar handelen ontslag verleend. De slachtoffers is hulp aangeboden. Het externe, gespecialiseerde adviesbureau Bezemer & Schubad is gevraagd of er beleidsmatig uit deze zaak lessen voor ProDemos te trekken zijn en, zo ja, welke.

Je zou denken: keurig gedaan. Ze hebben bij ProDemos bepaald niet stilgezeten. Integendeel. Het management heeft de handen gelijk uit de mouwen gestoken, de koe bij de horens gevat en alles gedaan wat elk bedrijf zou moeten doen: de beweerdelijke dader van de werkvloer verwijderen zodat hij het onderzoek niet kan verstoren, de belangrijkste toezichthouders informeren, feiten en context onderzoeken (waaronder de opmerkelijk positieve tevredenheidsonderzoeken uit 2015 en 2016), feiten beoordelen, juridische merites afwegen, ontslag verlenen, puinruimen, nazorg, evaluatie, lessen voor de toekomst. En dat alles in een tijdsbestek van 2-3 maanden. Dat is best snel.

Toch was een van de slachtoffers niet tevreden. Dat kan. Het interne onderzoek had extern en onafhankelijk gemoeten. En de leidinggevende zou in een nieuwe baan opnieuw grensoverschrijdend gedrag kunnen vertonen. Waarom het interne onderzoek niet zou deugen, vermeldt de NOS niet. Evenmin hoe en waarom ProDemos moet zorgen dat recidive wordt voorkomen. Zelfs een publicitaire rel zoals die nu wordt aangejaagd of een strafrechtelijke veroordeling kan dat niet met zekerheid voorkomen. Het menselijk geheugen is kort, de afdeling Personeelszaken overbelast, het nut van zwarte lijsten beperkt: je moet tijd hebben om ze te updaten en te consulteren. Bovendien bestaat er zoiets als een herkansing. Barbertje hoeft toch niet eeuwig te hangen, of wel?

Vreemd genoeg stapte het slachtoffer niet met zijn ongenoegen naar de directie of de vertrouwenspersonen van ProDemos, maar naar de NOS. Die stap lijkt groter dan-ie is. De NOS zit in hetzelfde gebouw als ProDemos, recht tegenover het Binnenhof. Het is een kleine redactie die naast de politieke verslaggeving met regelmaat de debatten, lezingen, opinievormende colleges, avondjes Politiek Café en andere bijeenkomsten van ProDemos filmt. Het is er altijd gezellig en relaxed, veel bekende gezichten. Is het niet interessant voor de nieuwsgaring (prima plek voor proefballonnen), dan wel voor het netwerken. Want iedereen die in de wereld van overheid en politiek wil meetellen, komt bij ProDemos over de vloer: politici, parlementariërs, ministers, regeringsleiders, lobbyisten, journalisten, beleidsmakers, overheidsorganisaties en hordes andere belanghebbenden. Een kleine, maar fijne gemeenschap van ons kent ons.

Dus wat doe je, als je niet tevreden bent met een intern onderzoek van ProDemos? Als je straffere maatregelen wil dan een interne pot pek met veren, ontslag en mogelijk verlies van WW-rechten? Dan neem je de lift en spuug je je gal bij de collega’s van de NOS.

Roep seksuele intimidatie en #MeToo en je kunt de Pavlov-reacties uittekenen. Woede, ontzetting, de voorspelbare roep om diepgravend onderzoek, hogere straffen, stopzetten subsidies, ingrijpen van de minister, Kamervragen. Altijd goed voor de kijkcijfers. De NOS pakte dan ook door en kwam nog dezelfde avond met een tweede bericht over de reacties in het veld. Daarin citeert de NOS beweerdelijke slachtoffers (anoniem), vermeende getuigen (idem) en politici dat ProDemos de kwestie “binnenskamers” heeft gehouden en “onder het tapijt heeft geveegd”. Krasse beweringen die om een zorgvuldige onderbouwing vragen, maar daar komt de NOS niet mee. Nieuws is infotainment. Het besef dat dit het vertrouwen in de rechtsstaat en de democratie ondermijnt en ernstig kan schaden, is kennelijk ook bij de NOS nog steeds niet doorgedrongen.

Ook suggereert de NOS met de kop, de tekst en een foto van een volle plenaire vergaderzaal dat de hele Tweede Kamer het misbruikschandaal en het ‘binnenskamers houden’ collectief veroordeelt. Die suggestie is niet juist. De Kamer is met vakantie, wat de NOS in het bericht onvermeld laat. De NOS heeft slechts enkele “politici” en “de partijen” – wie, hoeveel, welke partijen blijft grotendeels in nevelen gehuld – gevonden om zich over de zaak uit te spreken.

Sommigen doen dat terecht heel behoedzaam. Ze kennen de feiten immers niet. Anderen trekken fors van leer. Hun formuleringen maken nieuwsgierig welke vragen de NOS aan hen heeft voorgelegd. “Wat vindt u ervan dat ProDemos de misbruikzaak binnenskamers wil houden?” Ja, razend ongepast natuurlijk. Buiten beschouwing blijft dat geen enkel bedrijf of overheidinstantie de vuile was graag buiten hangt en de zaken bij voorkeur intern oplost.

“Vindt u dat ProDemos als Huis voor de rechtsstaat zijn personeel niet beter moet beschermen?” Absoluut , kraait de politicus, verheugd dat hij zich in deze vakantie-komkommertijd voor de NOS-microfoon kan profileren. Maar kent de beste man de feiten? Hoe kun je je personeel beschermen, als het jarenlang niet klaagt? En waarin is ProDemos sinds februari tekort geschoten?

GroenLinks-Kamerlid Özütok vindt het “verschrikkelijk dat een #MeToo-kwestie naar boven komt bij een instelling die staat voor democratie, transparantie, gelijkwaardigheid en zeggenschap. Al die waarden lijken grof te zijn overschreden in een doofpotcultuur.”

Uit welk ei komt Özütok gekropen? Overal waar mensen zijn, worden normen en waarden aan de laars gelapt. Overal waar banen geld en macht te verdelen zijn, wordt gelobbyd, gebedeld, geflirt, gefêteerd, oogskens toegeknepen, grenzen overschreden. Waarom zou dat bij ProDemos anders zijn? En hoezo een ‘doofpotcultuur’? Hoe komt Özütok bij die forse stelling?

Ook SP-politicus Ronald van Raak geeft ProDemos een rode kaart. Hij vindt dat het instituut vanwege zijn voorbeeldfunctie direct met de #MeToo zaak naar buiten had moeten treden. Van Raak wil zelfs zo ver gaan dat de Tweede Kamer de rondleidingen voortaan maar beter zelf organiseert: “Er is helemaal geen zicht op dit instituut. Ze zijn hier niet geschikt voor.” Bijzonder. Waarop Van Raak zijn vernietigende oordeel baseert, legt hij niet uit. Wat integriteitsonderzoek met rondleidingen te maken heeft, evenmin. Het wekt de indruk dat er meer rekeningen met ProDemos te vereffenen zijn. Hier worden appels geschild, wat ik je brom.

Naschrift : Dinsdagmiddag kwam er een derde bericht van de NOS. Er komt toch een extern en onafhankelijk onderzoek, zelfs de verstandige minister Ollongren is door de knieën. “In je vreselijkste dromen kun je dit niet verzinnen.” Dat zegt meer over de spreker dan over het misbruik.

Wat een massahysterie. Het wachten is op onze minister-president die – net als indertijd met de Keulse kwestie – met zijn oordeel komt, lang voor alle feiten te kennen. Zeker, het misbruik is abject en vraagt om onderzoek, maatregelen, ingrijpen. Is allemaal gebeurd. De kernvraag blijft dus: waarom voldoet dat interne onderzoek niet? En hoezo onder de pet houden, onder het tapijt vegen, de doofpot? Zonder alle feiten te kennen, ook over het onderzoek, is er geen gefundeerd oordeel mogelijk. En toch hebben ze dat allemaal, zonder uitzondering.

Het derde NOS-bericht besluit met een citaat waarvan niet duidelijk is van wie het is: “Dit krijgt niet zomaar een staartje, maar een staart. Hier is heel veel fout gegaan, gedurende langere tijd.” Aha, zie je wel. Het gaat niet alleen om die zogenaamde ‘doofpot’. Er speelt meer.