Het speelkwartier van ‘maximale controle’ is voorbij

Premier Mark Rutte bevestigde recent nog dat ons land nog steeds dezelfde coronastrategie heeft als in de afgelopen lente. Het virus wordt geremd voor zover dat nodig is om toegang tot de ziekenhuizen te waarborgen, maar niet meer dan dat. Deze strategie werd in maart intern bij de overheid “ gecontroleerd uitrazen ” genoemd, wat gezien de huidige chaos in de samenleving toepasselijker is dan de “maximale controle” die ons in de persconferenties beloofd werd. Sluiting van de scholen moest koste wat kost voorkomen worden, maar dicht zijn ze. Grote delen van de economie liggen weer stil. Spanningen in de maatschappij tussen voorzichtige mensen en ontkenners lopen op.

En toch lijkt het kabinet vanaf januari weer op de oude voet door te willen gaan. De scholen gaan weer vrijwel zonder preventiemaatregelen open en er is geen uitzicht op effectief testen, contactonderzoek en isolatie. Naarmate de risicogroepen in de komende maanden gevaccineerd worden zal de druk op de IC’s dalen, wat met de Nederlandse strategie zal leiden tot het deels of geheel opheffen van controlemaatregelen. Met nog hogere viruscirculatie dan voorheen zullen grote aantallen mensen langdurige of permanente schade overhouden aan dit voor iedereen potentieel gevaarlijke virus (“Long Covid”).

Maar het is de vraag of het kabinet deze lijn kan en wil volhouden. De wereld is sinds de lente veranderd. De golf aan mutaties die nu ontstaat door het virus te laten rondgaan maakt de uitbraak veel moeilijker te beheersen. De variant die nu in Nederland dominant is, ontstond in de eerste golf in Zuid-Europa. Deense nertsen leverden met hun fokkers een andere variant af die nu bestreden moet worden. In Zuid-Afrika circuleert een variant die gevaarlijker lijkt te zijn voor jonge mensen dan “ons” virus. Het Verenigd Koninkrijk is afgesloten nu daar een variant dominant is geworden die wel 70% besmettelijker lijkt.

In gebieden met hoge viruscirculatie ontstaan dus eerder mutaties, maar vallen ze ook minder snel op en zijn ze veel moeilijker in de dammen. Maar er zijn meer ontwikkelingen die een lage viruscirculatie nog urgenter maken dan in de herfst. Met de zekerheid van goede vaccins betekent vanaf nu iedere maand met hoge viruscirculatie alleen maar onnodige doden. Een groep van meer dan 300 wetenschappers riep daarom de Europese politiek op om samen het virus echt onder controle te krijgen. Zo wordt verdere onnodige sterfte grotendeels voorkomen en kan de economie meer lucht krijgen.

Landen als Noorwegen, Finland en Griekenland hebben door noest virus jagen het openbare leven grotendeels in stand kunnen houden. Ook technologische vooruitgang maakt onderdrukken van het virus makkelijker dan voorheen. In landen als Slowakije en Zwitserland zijn sneltests al succesvol gebruikt voor een testronde onder vrijwel de hele bevolking. Zo wordt een quarantaine voor iedereen (“lockdown”) vervangen door quarantaine voor weinigen, met alle positieve gevolgen van dien. In Nederland is het praten over opbouwen van groepsimmuniteit taboe (behalve voor een minister), maar de grote aantallen mensen die de ziekte in Nederland overleefd hebben maken indammen ook makkelijker dan toen nog niemand Covid gehad had.

Als we zouden besluiten echt naar weinig virus te gaan, ontstaat ook ruimte voor de droom van nul infecties, zoals de mensheid in 2004 al lukte bij SARS-Cov-1. Landen als Vietnam, Thailand, Nieuw-Zeeland en Australië laten zien dat dit ook bij SARS-Cov-2 (het nieuwe coronavirus) niet alleen maar theorie is. Na een korte thuisblijf-lockdown kan de maatschappij duurzaam bijna normaal het leven oppakken , waarbij vooral de beelden van grote evenementen in China en Taiwan als baken van hoop (en jaloezie) gelden. Een dergelijke “zero Covid”-strategie moet natuurlijk wel Europees en dan mondiaal worden afgesproken en uitgevoerd.

Het kabinet heeft zich in de coronacrisis op vele vlakken negatief onderscheiden. Het sluiten van de grenzen met het Verenigd Koninkrijk zou een positieve uitzondering kunnen zijn, maar ook een signaal van een kanteling. Een kanteling die te laat komt voor vele slachtoffers, maar niet te laat om nog veel erger te voorkomen. De keuze voor kiezers, Kamerleden en kabinet is helderder dan ooit: we houden ofwel weinig virus over, of weinig gezondheid, welvaart en sociale samenhang.