Het privilege om over vluchtelingen te praten

De talkshow over de beeldvorming in de vluchtelingendebat die maandag in Pakhuis de Zwijger te Amsterdam plaatsvond was intellectueel entertainment. Het was een avond waar geëngageerd en progressief Nederland elkaar trof om naar een filosofiesessie te luisteren over onze beeldvorming van vluchtelingen via de media.

Dit is geen inhoudelijk verslag van de avond , maar een kritisch reflectie over de avond zelf. Hoe dan ook, de intentie en goede motieven om dit evenement te organiseren vallen te prijzen maar in essentie miste er iets fundamenteels.

Het aanwezige publiek was overwegend wit. Niet verwonderlijk, want dat is een perfecte afspiegeling van het geëngageerde, progressieve, OneWorld-lezend, GL/D66-stemmend en VPRO Tegenlicht-kijkend clubje. Maar dit publiek is ook een afspiegeling van de organisatie achter dit evenement.

Wij zijn geneigd om naar mensen te luisteren die op ons lijken. Daarom is de kritiek die ik voorafgaand op het evenement uitte, ‘dus we gaan praten over hoe wij over vluchtelingen praten zonder vluchtelingen’, niet een-twee-drie te begrijpen.

De programmamakers redeneerden: wij moeten de top van de media uitnodigen om over hun beeldvorming met betrekking tot vluchtelingen te praten. Dat is een logische redenering. Maar ik zeg dat wij in Nederland er heel goed in zijn om vanuit onze goedwillendheid en capaciteit over anderen te praten zonder die anderen er zelf in te betrekken. Dat is het privilege om over anderen te praten en heeft te maken met de machtsverhoudingen.

Wie bepaalt de discours en wie toetst de bepaalde discours? “Kortom, we praten over vluchtelingen, we analyseren ze, zonder met ze te praten (behalve als ze een zielig verhaal moeten vertellen zodat wij ze wederom kunnen analyseren), waarom is de media-elite in Nederland zo arrogant?” schreef ik als kritiek op de evenementpagina van de avond op Facebook.

Ik weet dat vluchtelingen uitnodigen omdat ze vluchteling zijn niet voldoende is. Sterker nog, ik heb de afgelopen tijd meer dan vijf optredens (in de media en debatcentra) geweigerd omdat men mij als vluchteling wilde uitnodigen, neerzetten. Dat vond ik respectloos, omdat de betreffende redacteuren mij in serieuze kranten hebben gezien met serieuze analyses, maar alsnog vonden zij het nodig om mij louter als vluchteling uit te nodigen. Ik ben een serieus denker en geen etalagepop voor mensen die hun zendtijd, pagina’s of sprekerslijst even moet vullen.

Ik hoop daarom dat wij in Nederland goed gaan nadenken over hoe wij anderen, die niet op ons lijken, kunnen betrekken. Ik weet uit ervaring dat het zich kwetsbaar en open opstellen nieuwe inzichten oplevert. Zie het voorbeeld van De Correspondent die dit proces nu ondergaat.

Kritische mensen als ikzelf, die met grote woorden de mainstream onder de loep nemen, moeten ook kritisch bevraagd worden: hoe had het er anders uit kunnen zien? Hoe kunnen we beter vluchtelingen betrekken zonder dat dit meteen problematisch wordt? Ik ben beschikbaar voor een kop koffie.

Luister hieronder naar mijn optreden op NPO Radio 5 (Dichtbij Nederland) waar ik o.a op de bovenstaande issues inging.