Het ontkennen van problemen zal de verkiezingscampagne domineren

De komende campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen zullen nergens over gaan. Traditioneel linkse partijen zullen allerlei voorstellen doen om het land te verbeteren en problemen aan te pakken en rechts-populistische partijen zullen zeggen dat er geen problemen zijn, dat wat voor maatregelen dan ook het land alleen maar slechter zullen maken. Dat is gekmakend voor partijen als GroenLinks, PvdA en D66 en makkelijk scoren voor partijen als BBB, PVV, FVD, JA21 en BVN. Vooral doordat de meeste kiezers de laatste tijd niets van problemen lijken te willen weten en al helemaal geen zin hebben om hun dagelijkse leven enigszins aan te passen om problemen het hoofd te bieden. “Laat ons met rust,” lijkt de stem van het volk te zijn.

We zagen dat al in coronatijd toen er protesten kwamen, nadat ons gevraagd werd wat afstand te houden en even niet naar feestjes en borrels te gaan om de kwetsbaren in de samenleving te beschermen en het virus wat in toom te houden. In de eerste weken hadden mensen toen simpelweg lak aan de regels en snel daarna trokken ze in toenemende mate onderzoeken in twijfel die voor maatregelen pleitten en omarmden ze de wetenschappers die het virus bagatelliseerden en de maatregelen derhalve ook onzin vonden. Ze vonden onderbouwing voor hun belang en redeneerden zo alles naar hun eigen gelijk. Een beetje zoals de tabaksindustrie jarenlang riep dat onderzoeken naar de schadelijkheid van roken niet deugden en zoals de landbouwsector nu roept dat de onderzoeken naar stikstof niet kloppen. Het is liegen, verdraaien en ontkennen en daarmee zolang mogelijk de dans ontspringen en geld blijven verdienen of lol beleven aan iets dat eigenlijk schadelijk is.

Zo is er inmiddels voor ieder wat wils en leeft iedereen in het verhaal dat hem of haar het beste uitkomt. Voor mensen die naar buiten wilden was er geen coronavirus, voor boeren met megastallen is er geen stikstofprobleem, voor mensen die van vlees en vliegen houden is er niets aan de hand met het klimaat en wie geen rekening wil houden met anderen kan roepen dat discriminatie en racisme niet bestaan. En voor al deze stemmen zijn er partijen aan de rechterkant van het politieke spectrum. Volgens die partijen valt corona wel mee, is er met het klimaat niets aan de hand, wordt het stikstofprobleem overdreven, komt de asielcrisis door gelukszoekers die we zonder pardon terug kunnen sturen en bestaat discriminatie en racisme niet of is het een logisch gevolg van het langdurig openzetten van landsgrenzen voor mensen die zich niet kunnen aanpassen aan onze cultuur. Voor het gemak krijgen deze ‘buitenlanders’ ook nog de schuld van de crisis op de woningmarkt omdat ze onze woningen zouden inpikken. Het is een simpele voorstelling van zaken die vrijwel iedereen kan begrijpen, maar die de werkelijkheid volgens mij geen recht doet.

Waar is tegenwoordig wat je goed uitkomt, en wie iets anders beweert wordt verdacht gemaakt. Het doet denken aan de tijd vlak voor de Franse Revolutie waarin anarchie ontstond doordat in toenemende mate getwijfeld werd aan de integriteit van gevestigde autoriteiten en instituten. Ook nu wordt openlijk getwijfeld aan de goede bedoelingen van politici, de onafhankelijkheid van rechters, de berichtgeving in de media, de waarheidsaanspraken van wetenschappers en het werk van docenten en politieagenten. De instituten die ons normaal gesproken informeren, inspireren, vormen en corrigeren worden door dat wantrouwen vleugellam gemaakt en daardoor wordt langzaam maar zeker de hele rechtsstaat ondermijnd.

Misschien is de kritiek op deze instituten deels te begrijpen door onder andere de toeslagenaffaire, het gedoe met de gaswinning in Groningen, de woningcrisis, het failliet van de jeugdzorg, de lange wachtlijsten in de GGZ, de toename bij de voedselbank, de stijging van het aantal daklozen en het gebrekkige geheugen van onze (vorige) premier, maar dit is allemaal niet veroorzaakt door degenen die daar nu de schuld van krijgen. Als ik alle lelijke tweets en bedreigingen moet geloven worden met name Sigrid Kaag en Frans Timmermans zo ongeveer persoonlijk verantwoordelijk gehouden voor alle ellende en komt de VVD er zonder kleerscheuren vanaf, terwijl die partij de afgelopen dertien jaar de dienst uitmaakte.

Ik begrijp daar niets van. Als we naar de peilingen kijken en naar de geluiden in de samenleving luisteren, nemen veel mensen het zwart maken van linkse politici serieus, maar de verhalen klinken mij wat gemakzuchtig in de oren. In mijn beleving zijn rechtse partijen immers eerder de bron van de huidige ellende dan de linkse.

Rechtse partijen hebben in de jaren zestig en zeventig onze grenzen opengezet voor gastarbeiders uit vooral Turkije en Marokko om hun werk te laten opknappen dat we zelf niet meer wilden doen. In de jaren negentig deden deze partijen, de VVD met Bolkestein voorop, dit opnieuw met Polen en Bulgaren die met hun lage lonen vooral in de bouw een race naar de bodem hebben veroorzaakt. Het openstellen van de grenzen voor personen, goederen, diensten en geld had vooral een economisch motief en geen humane. Om die reden steunde bijvoorbeeld de SP deze nieuwe regels niet.

Deze op economie gebaseerde keuzes geldt ook voor deelnames aan oorlogen in Mali, Irak en Afghanistan waardoor grote vluchtelingenstromen op gang kwamen. Het draait om geld en handel en niet om mensen. Je kunt zelfs makkelijk betogen dat de afschaffing van de slavernij vooral economische motieven had omdat men ontdekte dat het betalen van arbeiders voor hun diensten goedkoper was dan het bezit van mensen. Dit laatste maakte het aanbieden van excuses voor het slavernijverleden door VVD'er Rutte ook een beetje vals. Ondernemend Nederland ontdekte 150 jaar geleden dat slavernij duur en lastig was en dat dagloners goedkoper en makkelijker waren, omdat je daar geen enkele zorg voor had als ze niet voor je werkten.

Al deze zaken komen niet van de linkse partijen of de zogenoemde ‘deugers’, maar juist van rechtse partijen en de op hun stemmende ondernemers die vooral van de (gast)arbeiders hebben geprofiteerd en er amper in hebben geïnvesteerd. Vrijwel alle sociale correcties op het wilde kapitalisme komen van links. Als die linkse partijen - met daarbij de vakbonden - toen niet ‘moeilijk’ hadden gedaan, hadden we nu nog altijd geen minimumloon, geen werktijdenwet, vakantiedagen en fatsoenlijke werkomstandigheden. Wie daarover twijfelt zou zich eens moeten verdiepen in bedrijven die hun productielijn verhuizen naar landen waar deze maatregelen niet gelden. De neoliberale ideologie van rechtse partijen heeft geen enkele moraal en geeft niets om mensen. Het gros van de huidige stemmers vindt dit blijkbaar prima en dat stemt mij droevig.

Ik vraag me af waar het heengaat. Rechtse partijen hebben gastarbeiders hierheen gehaald en als er nu problemen zijn met integratie en kansengelijkheid is dat ineens een probleem van de mensen zelf of ‘een linkse hobby’. Ze verdenken deze veelal moslims er zelfs van ons land te willen overnemen, terwijl vrijwel geen moslim zelf voor dit land gekozen heeft en islamitische landen vrijwel nooit een oorlog beginnen of tonen dat ze zich op andere manieren met buitenlandse politiek bemoeien. De verdachtmaking van islamieten lijkt dus ook een valse truc van rechts.

Evenzo hebben banken en multinationals boeren overgehaald om van hun boerderijen (en vee) vlees- of melkfabrieken te maken en nu blijkt dat dit best wel schadelijk is voor de leefomgeving moet links niet zo drammen en zeuren om de ellende op te willen lossen. Ik vind dit wonderlijk. Waarom krijgt links overal de schuld van en worden politici die problemen aankaarten en willen aanpakken zo gedemoniseerd en bedreigd? Waarom richt het wantrouwen zich op hen? En waarom worden met name Timmermans en Kaag gekoppeld aan het World Economic Forum, terwijl daar ook tal van andere politici aanwezig zijn? Ik begrijp daar weinig van. 

Het lijkt erop dat problemen veroorzaken minder erg is dan ze te willen oplossen en dat je helemaal op veel steun en stemmen kunt rekenen als je problemen negeert of ontkent. Het is wonderlijk allemaal en tegelijkertijd wisten de Romeinse keizers al dat het volk koest blijft als je ze brood en spelen geeft. In coronatijd werd het spelen al een beetje afgepakt en met de huidige crises wordt ook het brood te duur. Daar moet iemand de schuld van krijgen en de keuze is gevallen op Kaag, Timmermans en de linkse partijen. Daardoor zal de campagne voor de rechts-populistische partijen vooral gaan om moddergooien, verdachtmakingen en ontkenning van welk probleem dan ook en zal links een krachteloze roepende in de woestijn zijn.

cc-foto: Mitch Altman