Het menselijke gezicht van dwarsliggersmuziek

Het afgelopen jaar kende een uitzonderlijke muzikale toekenning; die van de Pulitzerprijs aan de uit Compton afkomstige Hiphop-artiest Kendrick Lamar. “Een vlaag van genialiteit,” aldus het jury rapport, “die de tijdgeest vertegenwoordigt en een diepe indruk achterlaat”. De muziekwereld was even stomgeslagen. Europese klassieke muzikanten en experimentele moderne artiesten mochten zich altijd als winnaars laten kronen. Slechts een handjevol Jazz-artiesten heeft (sinds 1997!) de prijs mogen ontvangen. Nu dus een rapper.

Uiteenlopende reacties uit de Hiphop-wereld volgden. Velen uitten hun onvrede over het passeren van Nasir ‘Nas’ Jones, een rapper die al drie decennia vriend en vijand verbouwereerd met zijn vindingrijke lyrics. Maar Lamar, een dynamische artiest die buiten gebaande paden treedt en maatschappelijke thema’s op originele wijze aan de kaak stelt, reageerde bescheiden op alle aandacht.

Hiphop lijkt met de Pulitzer “ props ” te krijgen en mag als serieuze kunstvorm beschouwd worden. Ontwikkeling is Hiphop niet vreemd: de rebellerende, driftige toon van Hiphop heeft plaatsgemaakt voor een menselijk gezicht. Nog altijd gaat het over onrecht, discriminatie, geweld en armoede, maar tegenwoordig is de vorm vindingrijker en subtieler.

Een ander mooi staaltje van deze verschuiving is de immer glimlachende Lonnie Rashid Lynn jr, ofwel ‘Common’. Het schoolvoorbeeld zijn voor vriendelijkheid is wellicht niet de beste eigenschap voor een rapper, toch is hij één van de meest succesvolle artiesten in de VS. Hoewel hij zijn aangenomen naam Common Sense eer aandoet met het bezingen van introspectie en sociale, actuele thema’s, lijkt hij vooral zelf een toonbeeld van rechtschapenheid. Dankzij zijn sociaal bewogen ouders heeft hij in zijn muziek oog voor de ontwikkeling van zijn medemens. Songs over bewustzijn betreffend abortus (“ 315 dollars ain’t worth your soul ” een zin uit Retrospect for Life ), vaderschap (zijn vader die op vele albums zijn opwachting maakt), opkomen voor je rechten in “ The People ”, een respectvoller perspectief op vrouwen (“ The Light ”) en dagdromerij als “ The day women took over ” – allen geïnspireerd op persoonlijke ervaringen. De uit de Hiphop-scene typerende vetes vallen ook aan hem ten deel, maar Common zoekt gemeenschappelijke grond, omhelst en vergeeft zijn aanvallers zelfs.

Wie het houterige acteerwerk uit zijn videoclips uit eerdere jaren ziet, kan zich moeilijk een voorstelling maken van een succesvolle carriere als acteur. Toch maakt de rapper zijn opwachting in verscheidene kaskrakers. Misschien is zijn goedaardige uitstraling daar oorzaak van. Of zijn zachte stem, vol begrip, die aandacht trekt. Dat hij een menselijk kwestie aanhaalt die niet met agressief geschreeuw, maar met subtiliteit en vooral kwetsbaarheid benaderd wordt. Een ongewone gang van zaken in de toch wel masculine wereld van deze muziekstijl. Common blijft de enige rapper die het Witte Huis heeft mogen bezoeken. Hij maakte zich sterk voor bewustzijn naar de eigen geschiedenis, maar ook voor reflectie. In de Bibliotheek klonk onder andere zijn roep om vrijheid voor iedereen: “ Freedom come, won’t be long, hold on ”

Laten we hopen dat hij, net als de Pulitzer Laureaat Lamar, blijft inspireren. Want zoals beide heren beweren, is Hiphop ten slotte bedoeld om een mens te verheffen.