Het management-team van BV Nederland

Een goede directie weet hoe belangrijk het is dat verschillende afdelingen in haar bedrijf samen optrekken om de doelstellingen van de onderneming te bereiken. Als elke afdelingsmanager binnen de onderneming het gezamenlijke doel in het vizier blijft houden, is de kans op succes voor het bedrijf groter dan wanneer die zich alleen richt op de eigen targets. Het in het oog houden van het uiteindelijke doel en de effecten die het beleid van de ene afdeling heeft op de andere is een basisprincipe van een succesvolle bedrijfsvoering. Meer common sense dan Nijenrode wellicht, maar zoals het gezegde luidt: ‘There’s nothing common about common sense.’

Hoewel Mark Rutte graag spreekt over ‘de BV Nederland’, lijkt zijn regering van dit principe maar weinig kaas te hebben gegeten. Het doel van de huidige regering is grotendeels gelegen in het bezweren van de crisis. Sterk, solide en sociaal uit de crisis komen is het devies, met meer banen en meer mensen aan het werk. Hoe komt het dan toch dat van dat bewonderenswaardige streven in de praktijk niets terecht komt? Het CBS meldt een explosieve stijging van de werkloosheid, het CPB komt met schokkende cijfers over het consumentenvertrouwen dat in korte tijd is gekelderd tot het laagste niveau ooit. Opmerkelijk, want in de rest van de Eurozone en ook in de VS stijgt het consumentenvertrouwen juist met blije lentesprongetjes.

Economen zullen zich hierover niet verbazen, want die waarschuwen al langer voor de vicieuze cirkel die harde bezuinigingen en lastenverzwaringen in een recessie teweeg kunnen brengen. Minder vertrouwen en koopkracht leiden tot minder bestedingen, minder bestedingen leiden tot minder vraag, minder vraag leidt tot minder werk en omvallende bedrijven, en minder werk leidt weer tot minder koopkracht. En zo verder. Dat principe is door deskundigen als Paul Krugman, Bas Jacobs, Ewout Irrgang en Ewald Engelen al zo vaak en zo uitgebreid beschreven dat ik daar als leek verder weinig aan toe kan voegen. Want de richting die dit kabinet is ingeslagen, de zogenaamde ‘austerity’-route, is niet de enige reden voor het falende beleid. Zonder samenhang geen gedeelde successen. Iedere minister heeft zijn eigen bezuinigingstargets meegekregen en is verplicht om op zijn eigen beleidsterrein zoveel mogelijk te snijden. Op het gebied van justitie wordt de toegang tot het recht maar meteen vrijwel afgeschaft: de rechtsgang is duur. In de zorg wordt geroepen dat de geestelijke gezondheidszorg maar uit het basispakket moet. Op het gebied van onderwijs wil men ‘excellente scholen’ en gemotiveerde leerlingen, maar de studiefinanciering én de studenten-OV worden geheel afgeschaft. Het ontslagrecht wordt versoepeld, maar de WW wordt fors beperkt. We zijn er bijna, jongens. Nog even de kiezen op elkaar.

Praten deze bewindslieden weleens met elkaar? Houden zij bij hun voorstellen rekening met de effecten van hun beleid op het beleidsterrein van de ander? Of maakt het ze weinig uit, omdat de effecten niet altijd meteen merkbaar zullen zijn en zij zelf over vier jaar toch al een mooie nieuwe baan zullen hebben? Het lijkt er niet op dat hierover binnen het kabinet veel wordt nagedacht. Iedere buitenstaander met een beetje zicht op het grotere geheel kan zien aankomen dat het beperken van de GGZ-zorg zal leiden tot onbehandelde psychische problemen, wat weer kan leiden tot uitval op het werk, verminderde arbeidsproductiviteit en in sommige gevallen ontslag en een uitkering. Ook meer onbehandelde gevallen op straat, onveilige situaties en criminaliteit zouden hiervan geen onlogisch gevolg zijn. Verminderde arbeidscapaciteit, werkloosheid, uitkeringen, criminaliteit… Dure dingen, waarvan ik mij kan voorstellen dat de bewindslieden op de beleidsterreinen Veiligheid & Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid niet op zitten te wachten. Hetzelfde principe doet zich voor bij de financiële drempels die worden opgeworpen in het hoger onderwijs. Grote kans dat die op den duur zullen leiden tot een lager opleidingsniveau van de Nederlandse beroepsbevolking, terwijl naar ongeschoolde arbeid in de westerse wereld steeds minder vraag is. Resultaat: meer werkloosheid in de toekomst. Duur, want weer minder belastinginkomsten en meer uitgaven aan sociale vangnetten.

De verschillende beleidsterreinen zijn niet los van elkaar te zien: als je hier wat kosten weghaalt, komen er daar wat bij. Als je hier wat investeert, bespaart dat op termijn misschien wel ergens anders. Het feit dat Kamp de oplopende werkloosheid niet had verwacht en daarvan naar eigen zeggen erg is  ‘geschrokken’ spreekt boekdelen. Het idee van de losse ‘potjes’ is absurd: het beleid van de verschillende departementen moet op elkaar worden afgestemd en de mogelijke gevolgen moeten niet alleen voor de eigen toko, maar voor alle beleidsterreinen worden bekeken. Zonder samenhang in het beleid lijkt het ‘team’ van Rutte meer op de Three Stooges, die met de enkels aan elkaar gebonden ieder vol enthousiasme een andere richting uit rennen, dan op een competente en nauw samenwerkende selectie bewindspersonen.