Het lichaam van Promes heeft niks te schaften met zijn voetbalcarrière

Afgelopen maandag stond Quincy Promes terecht voor deelname aan 1300 kg cocaïnesmokkel. Onbegrijpelijk, vinden velen, dat iemand met zo’n hoog inkomen en zoveel talent zulke risico’s neemt, zijn carrière vergooit en levenslang op de vlucht moet zijn in Rusland. Of all places. Maar het eigen geld is niet de doorslaggevende factor, het is vooral de relatie tot het geld van een ander wat van invloed is op de risico’s die wij als mens bereid zijn te nemen.

Vorige week stond er een uitgebreid artikel in het Parool: Foute vrienden. Jonge, rijke Ajacieden vatbaar voor criminele contacten. Het artikel doet een boekje open over ‘de vaderlijke gesprekken’ die twee veteranen van de Amsterdamse recherche voeren met de pupillen van Ajax. Zij waarschuwen jonge spelers hoe verschillende ogenschijnlijk onschuldige contacten met foute jongens grote gevolgen kunnen hebben. Ajax is zelf erg enthousiast over dit bewustwordingsproces en neemt op deze manier zijn verantwoordelijkheid voor het geval de jongens of meisjes doorbreken en ineens een rol als topsporter, influencer en rolmodel hebben. Of vallen voor de verleidingen van matchfixing.

Milieu als boosdoener
Het is te prijzen dat Ajax verantwoordelijkheid voelt voor zijn pupillen. Het zou nog meer te prijzen zijn (en bovendien veel effectiever) als Ajax stopt het sociaal milieu al boosdoener aan te wijzen, erkent dat de club zelf onderdeel uitmaakt van het probleem en met volle vaart werkt aan het subjectieve gevoel van rijkdom van de spelers.

Nooit erg gevonden
In een interview ter ere van de tachtigjarige verjaardag van oud profvoetballer Willem van Hanegem vertelde hij dat hij met zijn eerste betaalde contract 25.000 gulden per jaar verdiende. Een collega kreeg voor hetzelfde werk, maar met een betere onderhandelaar tot zijn beschikking, 70.000 gulden. ‘Ik heb dat nooit erg gevonden’, laat hij door De Volkskrant optekenen. En dat is precies het gevoel wat spelers nodig hebben om ongevoelig te worden voor status, geld en grote risico’s om snel geld te verdienen. Met andere woorden, zichzelf minder in de nesten te werken en verstandige beslissingen te nemen.

Oogkleppen
Het boek De gebroken ladder. De invloed van ongelijkheid op ons denken en leven beschrijft psycholoog Keith Payne dat ongelijkheid niet alleen onze eigen sociale omgeving financieel verdeelt, maar dat het ook ingrijpende gevolgen heeft op de manier waarop we denken, reageren op stress, het functioneren van het immuunsysteem en onze gedachtes over rechtvaardigheid en eerlijkheid. Hierbij is niet van belang hoeveel geld iemand heeft, maar hoeveel geld iemand heeft in relatie tot een ander. Met name ontzettende uitschieters naar boven zijn van invloed. Het is vooral de subjectieve beleving van arm zijn, wat ervoor zorgt dat mensen op punt van beslissen oogkleppen op krijgen, pakken wat ze pakken kunnen en hun subjectieve behoeftes vervullen. Mensen met een subjectief gevoel van rijkdom zijn eerder geneigd om lange termijn beslissingen te nemen.

Evolutionair klaargestoomd
Dus de gedachte dat het lichaam van Promes, of een willekeurige andere speler die bereid is die grote risico’s te nemen in het leven of in relatie tot zijn of haar voetbalcarrière, bewust bezig is met zijn eigen voetbalcarrière doet tekort aan de situatie. Zijn lichaam, ieder lichaam, is evolutionair klaargestoomd om onbewust te reageren op de omgeving, danwel op basis van of er veel of weinig middelen ter beschikking zijn ofwel of de omgeving grote ongelijkheidsverschillen kent. Het lichaam heeft niks te schaften met een voetbalcarrière, het is bezig met de afweging: wat zijn de grootste kansen om de genen door te geven. Kan ik mij dan beter zo snel mogelijk voorplanten of kan ik mijn overlevingskansen vergroten? Daar is het subjectieve gevoel van rijkdom op van invloed, maar ook ongelijkheid speelt daarbij een grote rol.

KeukenKampioen
Het voetbal is een branche waar de verschillen tussen arm en rijk enorm zijn, daar kunnen we ons allemaal wel iets bij voorstellen. Voetballers wegen (onbewust) het salaris van Ronaldo mee in de afweging of zij zich arm of rijk voelen. Het inkomen van een speler uit de KeukenKampioen-divisie is in die weging minder van belang, ook al zijn het er in totaal veel meer dan diegene voor wie ‘the sky the limit’ is. Het is kortom makkelijker om je arm te voelen dan rijk. Ajax, als subcultuur binnen Nederland, is een club waar de verschillen tussen arm en rijk bovendien ook relatief groot zijn. Niet alleen de salariëring van de spelers kent een hoge ongelijkheid, ook de directie verdient bovengemiddeld veel voor Nederlandse begrippen. Edwin van der Sar verdiende volgens voelbaltranfers.nl 1,2 miljoen euro per jaar, Marc Overmars 2,3 miljoen. Een jeugdtrainer krijgt volgens Johan Derksen 80.000, maar dat boeit niemand. Het zijn de uitschieters die van belang zijn.

Welvaart geen invloed
Mitch Callan deed in Amerika onderzoek naar de invloed van het gevoel van rijkdom en armoede op korte- en langetermijnbeslissingen. Hij maakte de ene helft van de proefpersonen wijs dat ze meer geld hadden dan de mensen die op hen leken en de andere helft dat ze minder geld hadden dan mensen die op hen leken. Ze kregen een reeks keuzes voorgelegd waarmee zij op korte termijn een kleine financiële beloning zouden krijgen of een grotere beloning op lange termijn. Dus nu 100 dollar of volgende week 120 dollar. Hieruit bleek dat mensen die zich relatief arm voelden, geneigd waren om voor de directe beloning te gaan.

Gokje wagen
Hetzelfde resultaat bleek uit onderzoek waar mensen vanuit een arm of rijk gevoel met gekregen 20 dollar een gokje mochten wagen. Ze konden het geld in hun zak stoppen of ze konden ermee gaan gokken. 60 Procent van de proefpersonen die zich relatief rijk voelden, waagden een gokje. Van de deelnemers die zich arm voelden, was 88 procent bereid om het geld te vergokken. Het verbazingwekkende was dat een arme jeugd of het opgroeien in welvaart niet van invloed was op het nemen van risico’s. Vooral het subjectieve gevoel minder goed af te zijn dan anderen zorgt al voor een andere innerlijke kosten-baten-analyse en dus ook ander gedrag.

Liefde voor het spel
Op het moment dat Ajax de kansen op risicoverhogend gedrag wil verlagen, is het allereerst sjiek om als machthebber en werkgever de eigen verantwoordelijkheid in het gevoel van armoede te nemen, door de grote ongelijkheid in de eigen bedrijfscultuur en financiële afwegingen op het internationale toneel. Daarnaast is het wijzen naar het sociale milieu niet alleen stigmatiserend en in relatie tot ongelijkheid oneerlijk, maar ook weinig effectief. Omdat bewustwording op zichzelf het lichaam niet traint zich rijk te voelen. Na bewustwording zal bij de beslissing, vaak in een split-second, of een speler wel of niet drugs zal gebruiken of verhandelen, nog steeds dezelfde keuze worden gemaakt.

Dacia
Tijdens mijn eigen onderzoek naar de invloed van dagelijks racisme op de mentaliteit van profvoetballers vroeg ik tijdens een interview aan een van de respondenten: ,, Waar zit voor jou precies de liefde voor het spel, wat vind je er zo geweldig aan?”. Hij richtte zijn hoofd op en keek mij aan. “Ik heb eigenlijk geen idee, dat zijn vragen die ons nooit gesteld worden.” Het lijkt een softe vraag, maar de rijkdom voelen van het spel, daar een mee zijn en je daar elke dag aan mogen laven, is de harde en voorwaardelijke basis om de kans op lange termijnbeslissingen te stimuleren. Ervan uitgaande dat Ajax zich voorlopig laat sponsoren door Mercedes en niet door Dacia.