Het leven in de burn-outfabriek

De laatste tijd hoor ik journalisten op de radio steeds praten over de Haagse burn-outfabriek, als er weer een politicus is uitgevallen. Het bekt natuurlijk lekker, maar is dat nu zo Haags, dat mensen met een hoge werkdruk instorten? Nee natuurlijk, en ik vind eerlijk gezegd dat daarmee een beetje tekort wordt gedaan aan mensen die in de zorg of het onderwijs werken en die er ook in grote aantallen aan ten prooi vallen.

De feiten zijn simpel: we leven allemaal in een burn-outfabriek, het is niet typisch Haags. In alle soorten en maten werk komt het voor, en wellicht nog verontrustender: jonge mensen die nog op school zitten of een beroepsopleiding aan het volgen zijn scoren in de statistieken minstens zo hoog.

Onze samenleving is in 2021 een soort hogedrukpan geworden, waarin iedereen op een bepaald moment kan uitvallen. Immuniteit voor burn-out bestaat niet, en veel van de mensen die het overkomt leefden eerder in de veronderstelling dat ze onkwetsbaar waren voor deze nieuwe volksziekte. ‘Ik haal juist energie uit mijn werk, ik hoef echt niet om vijf uur ’s middags naar huis’, je kent de teksten wel.

En nog altijd weten we toch niet precies hoe we het moeten duiden, die burn-outklachten. Moeten we het zien als een ziekte? Of een laatste waarschuwing van een overbelast systeem? Antidepressiva helpen niet, maar worden toch veel voorgeschreven. Cognitieve gedragstherapie, in de GGZ de aanbevolen therapievorm bij zo’n beetje iedere psychische stoornis, wordt ook bij de somatisch symptoomstoornis (het DSM-label waar burn-out vaak onder wordt weggeschreven) ingezet, maar met vrij beperkt succes. Waarom? Omdat we het hele fenomeen nog altijd niet precies begrijpen…

Naast de politici zijn ook de BN’ers steeds vaker slachtoffer van een burn-out, naar eigen zeggen. En daar zit nog een andere zorg: we kunnen alle psychische klachten wel uitventen als burn-outverschijnselen, maar is dat gewenst? De afgelopen jaren maak ik in mijn werk steeds meer mee dat een serieuze depressie, een vervelende angststoornis of een nare verslaving aan cocaïne aan de buitenwereld worden gepresenteerd als ‘een zware burn-out’. Dat is alles behalve gewenst, omdat de professionele begeleiding bij uiteenlopende uitingen van overbelasting zeer verschillend horen te zijn. Dat de succespercentages van een ‘standaard’ burn-outaanpak niet zo best zijn heeft daar alles mee te maken.

De overbelasting in onze eigen burn-outfabriekjes kan zich in zeer verschillende gedaanten uiten. Het gaat bij psychische klachten eigenlijk altijd om een bepaalde aanleg, die in combinatie met belastende omstandigheden tot uiteenlopende psychische stoornissen kan leiden. Niet iedereen die zichzelf te zwaar heeft belast krijgt vervolgens dezelfde burn-out. En ook al is overbelasting een belangrijk deel van de oorzaak van veel psychiatrische problematiek, de hulp die je biedt moet wel op maat zijn. Dan is er bij een politicus in Den Haag vrij zeker iets anders vereist dan bij een middelbare scholier die het allemaal niet meer aankan.