Het land weet geen raad. Wie zal het regeren?

Nog nooit heeft een Nederlands parlement een dergelijke versplintering gekend. Zelfs de allergrootste partij moet het doen met ongeveer twintig procent van de stemmen. Het is een duiventil. Het is een mand met kikkers. En tegelijkertijd was de opkomst deze eeuw nog nooit zo laag geweest. Ondanks de dreiging van de tijd liet bijna dertig procent van de kiesgerechtigden het afweten. Zij hebben de politiek de rug toegekeerd.

Wie zijn oor te luisteren legt op straten en pleinen, op markten en in kroegen treft daar een onderstroom aan van radeloosheid. Met zo’n stemming had de Tweede Kamer er niet anders uit kunnen zien.

Wie kan onder deze omstandigheden het land regeren? Geen enkele combinatie heeft een stabiele meerderheid. Daar helpt zelfs geen gedoogsteunende Wilders aan. Het is in theorie mogelijk een regenboogcoalitie te vormen – bijvoorbeeld om een cordon sanitair te leggen om de PVV – maar die zal geen daadkracht kunnen  en ongetwijfeld na een paar maanden liever aan zelfdoding doen dan zich laten slachtofferen in de Tweede Kamer. Dan mogen wij opnieuw naar de stembus.

Dat laatste -verkiezingen in december of januari net als in het annus horribilis 2002- is de meest waarschijnlijke ontwikkeling. Maar er is een alternatief. En dat is een extra-parlementair kabinet.

Een eeuw geleden kwamen in Nederland enkele van deze kabinetten voor. Zij werden gevormd, omdat om tal van redenen een gewone regeringscoalitie er niet in zat. Een extra-parlementair kabinet kent wel een regeeraccoord, maar daaraan zijn alleen de ministers gebonden. Het kabinet presenteert zich aan de kamers op hoop van zegen en regeert dankzij wisselende meerderheden.

In zo´n kabinet horen de politieke leiders van de partijen niet thuis. Het eerste en meest succesvolle extraparlementair kabinet – werd 98 jaar geleden gevormd en geleid door de jurist Cort van der Linden, die vooral bekend stond als vader van het Nederlandse jeugdrecht. . . bestond uit vakdeskundigen die wel een politieke kleur hadden maar geen hoofdrol speelden in hun partijen.   Zij wisten in tegenstelling tot de gevestigde politici van het moment zoals Troelstra of Kuyper wél raad. Cort van der Linden beloofde algemeen kiesrecht en rijkssubsidie voor de bijzondere scholen. Dat heeft hij allebei ook gerealiseerd.

Stel je nu eens voor dat de koningin niet Rutte roept, maar – laten we zeggen – Winsemius om een kabinet te vormen dat een weg kan wijzen uit de crisis. Winsemius haalt er vervolgens mannen en vrouwen bij met originele opvattingen  over de problemen van deze tijd: een Wijffels, een De Kam, een Verbon, een Trude Maas-de Brouwer. Ze komen uit een breed scala aan partijen, maar ze behoren daar niet tot het establishment. Zij hebben gemeen dat zij het ongewone en het niet voor de hand liggende aandurven. Dat komt omdat zij weinig op hebben met de waan van de dag. Ze zijn niet gebonden aan de dogma’s van hun eigen partijen en daarom kunnen zij een werkelijk hervormingsprogramma aan de Tweede Kamer voorleggen waarin markt, milieu en sociale verantwoordelijkheid elkaar ontmoeten.

Je moet van goeden huize komen om zo’n kabinet de deur te wijzen als je zelf alleen maar chaos en wederzijdse uitsluiting te bieden hebt. Jammer voor Rutte en Cohen, ze worden geen van beiden premier. Dat wordt de nog onbekende visionair die leiding geeft aan het eerste extraparlementaire kabinet van de eenentwintigste eeuw.

Als dit scenario zich voltrekt natuurlijk. Het is allemaal niet waarschijnlijk, maar een mens mag toch hopen – of niet soms?