Het is niet rechtvaardig maar wel effectief gratis op Covid te testen

De discussie over de vraag of je mensen mag laten betalen voor toegangstesten heeft ook deze website bereikt. De meningen staan lijnrecht tegenover elkaar. De ene partij spreekt over discriminatie, de andere zegt dat het heel normaal is in bepaalde situaties naar gezondheidsbewijzen te vragen als er een epidemie heerst. En dat de kosten dan  voor de aanvrager zijn als die zich door middel van een vaccinatie afdoende tegen besmetting had kunnen beschermen.

Dit debat heeft een duidelijk ideologisch karakter. Wie de individuele verantwoordelijkheid van de burgers centraal stelt, is al gauw geneigd de rekening voor de test ook bij hen neer te leggen. Dat is logisch. Ziet men de samenleving eerder als een organisch geheel waarin wij voor elkaar horen op te komen, dan neigt men er toe ze juist gratis ter beschikking te stellen. We krijgen immers alleen samen corona eronder. Dan is het net zo goed  logisch dat we samen de kosten dragen.

Zo komen twee visies op gerechtigheid keihard met elkaar in botsing. Minister Hugo de Jonge probeert ze met elkaar te verzoenen door voor testen niet de volledige rekening in te dienen maar een eigen bijdrage te eisen van € 7,50, ook al zal dit een dure administratie met zich meebrengen. Zo wordt een gedeelte van de kosten toch nog betaald door het collectief. Ongetwijfeld hoopt hij dat de discussie zich dan verengt tot de hoogte van die eigen bijdrage: is €5,- euro niet proportioneler? Of € 2,50? Moet het € 7,50 per persoon zijn of per huishouden?

De volksgezondheid verdwijnt naar de achtergrond. Daar gaat het niet over. Centraal staat of iets van jouw en mijn belastingcenten mot of juist niet.

De feiten: de werkzaamheid van  vaccins – zo leren onderzoeken in de Verenigde Staten en Engeland – neemt onder invloed van de Delta-variant langzaam maar zeker af. Daarom is Israël dezer dagen begonnen om alle burgers boven de veertig jaar een derde prik te geven. In Engeland en de Verenigde Staten denkt men er sterk over dit voorbeeld te volgen. Tegelijk bleek zonneklaar dat veel gevaccineerden wel degelijk het coronavirus verspreiden. IJsland heeft daar al de consequenties uit getrokken. Ook gevaccineerden moeten een zeer recent testbewijs overleggen. Anders komen zij het land niet in. Het is dus de vraag of wij de verspreiding van het virus uitsluitend op het conto van de niet gevaccineerden mogen zetten. Wie weet ziet de overheid zich binnen afzienbare tijd genoodzaakt de vrijstelling van testen voor afdoende geprikt Nederland in te trekken. Dan was het hele debat overbodig, hoewel je nog steeds kunt stellen: waarom zou ik als belastingbetaler moeten opdraaien voor de kosten die medeburgers maken als ze zo nodig naar museum of bioscoop willen. Minister De Jonge heeft het zélf al een keer gezegd : “Je hoeft niet naar het theater, je kunt ook een dvd opzetten.”

Zo kruipt dan toch een ideologisch debat door de achterdeur naar binnen. Daar koopt niemand iets voor. Het gaat er immers om Covid zo effectief mogelijk te bestrijden. Jouw persoonlijk gevoel voor rechtvaardigheid is daarbij niet van belang. Je moet leren dat opzij te zetten. Als de crisis voorbij is, zien we wel wat voor lessen we er uit moeten trekken.

We weten dat het virus zich in stand houdt door van de ene mens naar de andere over te springen. Het is zaak dat te voorkomen. Dan sterft het vanzelf uit. De meest effectieve manier om dat te bereiken is het handhaven van de anderhalve meter afstand. Niet-medische mondkapjes lijken eerder een middel om de medemens gerust te stellen dan dat ze de verspreiding van het virus tegenhouden. Anders zou een algemene draagplicht al veel sterkere effecten hebben getoond. Gezien de besmettingsgraad blijft het essentieel dat de mensen elkaar zo weinig mogelijk tegen het lijf lopen althans voor zover zij besmettingshaarden zijn. Zoveel mogelijk thuis werken dient dan ook de norm te blijven. Tegelijk is het essentieel dat dragers van het virus onmiddellijk in quarantaine gaan. Hoe pik je ze eruit? Door zoveel en zo vaak mogelijk te testen. Dat laatste bereik je niet door er voor burgers een prijskaartje aan te hangen. In plaats daarvan creëer je een grote categorie testmijders, die er het geld niet voor (over) hebben. Deze vrijdag kondigde minister Hoekstra enthousiast aan dat hij de coronasteunmaatregelen met ingang van oktober wil stoppen omdat ze niet meer nodig zouden zijn. Wie weet, is dat inderdaad het geval, tenminste zo lang de huidige versoepelingen gehandhaafd blijven. Toch zal er in ieder geval een budget moeten komen om inkomstenderving als gevolg van quarantaines te vergoeden. Anders zullen teveel mensen zich aan het testen blijven onttrekken. Als dat allemaal duur blijkt uit te vallen, kan de overheid beter eens kijken naar de winstmarges van de leveranciers. Al in april 2020 rekende William A. Haseltine, medisch medewerker van het Amerikaanse zakenblad Forbes voor, dat ze woekerprijzen rekenden.

Uiteraard ligt het voor de hand dat bezoekers van publieke bijeenkomsten – feesten, vergaderingen enzovoorts –  een recent testbewijs moeten overhandigen. Als nog meer onderzoeken uitwijzen dat gevaccineerden net zo goed dragers van het virus kunnen zijn, zullen ook zij er aan moeten geloven. Gecompliceerd, lastig maar wel noodzakelijk, zeker nu blijkt dat de bescherming door het vaccin na verloop van tijd afneemt. Wie zich om wat voor redenen niet wil laten testen, kan als risico voor de volksgezondheid niet worden toegelaten tot plekken waar veel mensen gedurende lange tijd bij elkaar komen. Dat is geen discriminatie. Dat is de te doen gebruikelijke praktijk tijdens epidemieën. Ook moet je bereid zijn je voor een sterke overtuiging iets te ontzeggen. Vraag dat maar aan strenggelovigen.

We kunnen ook besluiten dat we met Covid moeten leren leven omdat we tenslotte allemaal sterfelijk zijn. Decennia lang hielden politici ons voor: “We worden met zijn allen ouder”. Dat blijkt dan achteraf een misvatting. Hebben we bij nader inzien ook geen pensioencrisis.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.