Het is niet de schuld van arme landen dat ze schulden hebben

Schulden hebben is een schande. Zelfs als de schulden onterecht zijn - toeslagenaffaire, Groningen, PGB-diefstal - zijn het de slachtoffers die zich schamen. Want ze weten - vraag het aan de Toeslagenslachtoffers - dat ze ongelijk zullen krijgen. Dat een of andere verdorde deurwaarder met de vuisten op tafel zal beuken, dat er verdomme betaald moet worden, en snel ook een beetje.

De analogie tussen arme mensen en arme landen (lees: het gewone volk in dit soort landen) en problematische schulden is dat zowel mensen als soevereine staten vanwege problematische schulden in een verdomhoekje zitten. Dat elke vorm van schuldhulp komt met een zeer hoge prijs. Want als je niet kredietwaardig bent, dan stel je fucking gewoon niets voor. Dat is de schande. Dat is de infamie.

Nederland, als land, kent deze schande en infamie niet. Het land staat er, met zijn triple A rating, florisant voor. Er kan tegen zeer gunstige voorwaarden geld op de kapitaalmarkt worden geleend, terwijl de rente op staatsleningen laag blijft.

Hoe zit het als een land niet behoort tot de internationale financiële elite? Wie herinnert zich de eurocrisis van Griekenland nog? En al die landen op het zuidelijk halfrond, zoals Ghana, Suriname en Bangladesh, met een SD-rating, laagst denkbare status. Hoe gaat men daar om het schulden? Hoe gaat men daar om met de schande en de infamie?

Griekenland
De Griekse schuldencrisis is onlosmakelijk verbonden met Ingeborg Beugel, de Nederlandse journaliste die avond aan avond bij Pauw en Witteman zat om te vertellen over het leed van de gewone Grieken, de echte slachtoffers van de Griekse eurocrisis. Griekenland was in 2011 op het hoogtepunt van de eurocrisis een paria-natie. De grote zwarte schandvlek op het witte blazoen van het financieel o zo prudente Europa. Voor het gemak vergaten mensen, zoals de toenmalige minister van Financiën, en voorzitter van de Eurogroep, Jeroen Dijsselbloem, dat de Griekse bevolking niet om deze ellende had gevraagd. Dat als ze buiten de eurozone waren gebleven, Griekenland mogelijk zelf een uitweg uit deze ellende had gevonden door devaluatie en depreciatie van de drachme, zodat bijvoorbeeld de toerisme sector aantrekkelijker werd voor buitenlandse toeristen. 

Het waren verloren jaren. Jaren van diepe ellende, maar… de Grieken hebben bijna alle schulden afbetaald. Of dit een 'eind goed, al goed'-story is? 

Het vreselijke spoorwegongeluk bij Larissa, was volgens de Volkskrant van 2 maart 2023 het gevolg van de Griekse kredietcrisis en de door de crediteuren (lees EU) opgelegde privatiseringsprogramma's. De Griekse spoorwegen zijn nu voor een gedeelte in handen van het Italiaanse staatsbedrijf Ferrovie dello State Italiane. De door de EU opgelegde saneringen en privatiseringen, dat zijn toch de doodskussen van economische en sociale vooruitgang? Niet alleen voor de Grieken maar voor de gehele EU? De haven van Piraeus werd verkocht aan een Chinees staatsbedrijf. Daardoor kreeg de Chinese overheid een stevigere poot aan de grond in de hele EU.

Voor de gewone man waren deze jaren, verloren jaren. Epische werkeloosheid. Honger lijden. Geen geld voor de huur. Onnodig sterven vanwege gebrekkige medische zorg en tekort aan medicamenten. De goedopgeleide middenklasse was in staat om de verarming en terugval af te wenden door te vertrekken naar betere oorden. Voor de armen was er geen andere uitweg dan op straat komen en protesteren tegen de bezuinigen. Politieke bewegingen zoals Syriza, uiterst links, en uiterst rechts, Gouden Dageraad sprongen in het gat achtergelaten door de bestaande politieke partijen. Het lukte beide partijen om in het parlement te komen. In 2015 werd Syriza met 149 zetels de grootste partij in het Griekse parlement. Maar zelfs dat breed gedragen mandaat was niet genoeg om Brussel naar zijn moer te sturen en het opgedrongen saneringsbeleid om te buigen. Brussel en de banken wilden geld zien, en snel ook een beetje.

Schuldenlanden in het zuiden: Ghana en Suriname
Zelfs dat gemankeerde Griekse 'eind goed, al goed'-scenario is niet weggelegd voor de meeste landen op het zuidelijk halfrond en onder de Kreeftskeerkring. Afrika, het Caribisch gebied, Latijns- en Centraal Amerika missen dat cruciale steuntje in de rug als het om schuldhulp gaat.

Ghana en Suriname, twee landen met torenhoge, oplosbare, schulden. Beide landen kregen van Fitch de SD-status: dat wil zeggen, dat sommige schulden wel, en andere niet afgelost kunnen worden. Het interessante is dat de oorzaak van de schuldenproblematiek in beide landen een andere achtergrond heeft. De schuldenproblematiek in Ghana heeft een binnenlandse oorsprong. De bancaire sector in Ghana is samen met regering verantwoordelijk voor de ellende. De schulden van Suriname werden veroorzaakt door lichtzinnig leengedrag van de vorige regering onder leiding van Desi Bouterse.

Zowel Ghana als Suriname hebben te kampen met een structurele schulden, die hun oorsprong hebben in het kolonialisme. Relevant is dat Ghana de koloniale schuldenlast overnam na de onafhankelijkheid in 1957. Suriname daarentegen, kon na de onafhankelijkheid in 1975 rekenen op Nederlandse steun.

Ghana begon in 1983 met het herstructureren van de schulden. Jerry Rawlings, die net als Desi Bouterse na een coup aan de macht gekomen, tuigde in 1983 een ambitieus herstructureringsprogramma op. De nationale munteenheid werd gedevalueerd. Economische herstructurering door de productie en export van cacao op te voeren, bleken korte termijn panacees. Het IMF koketteerde graag met Ghana: neoliberalisme was de weg uit de shit. De Ghanezen kwamen er al gauw achter dat die bitch van een IMF niet met zich laat sollen.

De problematische schulden van Suriname hebben een directe link met Desi Bouterse. Zodra hij aan de macht is, transformeert hij Suriname in een wanbetalende schurkenstaat. Telkens weer was daar de regering Venetiaan die dan zuchtend puinruimde: in 1994; het eerste structurele aanpassingsprogramma ( SAP) ontworpen door Surinaamse technocraten. Schulden werden afbetaald. Er werd bezuinigd, de vrije val van de Surinaamse munt werd afgeremd, de economie klom uit het ravijn, en het beschadigde vertrouwen herstelde. In 1996; Jules Wijdenbos ( een adept van Bouterse) president. En opnieuw hetzelfde liedje. Weer werd er à la dol geleend en verjubbeld. Tussen 2000- 2010 werden de schulden, ditmaal met steun van Nederland opnieuw afbetaald door de regering Venetiaan. Tussen 2010 en 2020 vierden Desi Bouterse en de zijne groot feest met geleend geld. Er werd overal en nergens geleend. Een schuld van 1000 miljoen dollar (becijferd door de Vereniging van Economisten Suriname). De nieuwe regering onder leiding van Chandrikapersad Santokhi zei dat hij het zou fixen. Maar na 3 jaar regeren is er nog steeds niks gefixt. Ze praten met de schuldeisers, zeggen dat ze gaan betalen. En steeds weer wordt er niet betaald. Een schuld van 1000 miljoen Amerikaanse Dollars…….

Ex-president Mahama van Ghana twitterde tot de ontsteltenis van velen op 5 december 2022 dat Ghana bankroet is. Ondertussen doet de zittende regering van President Nana Akufo-Addo er van alles aan om de schulden te herstructureren. Of het dit keer daadwerkelijk zal lukken, is nog maar de vraag. Korte termijn, hoog rendement obligaties, die veel lijken op een Madoff piramide, veranderen in obligaties met een langere looptijd? Dat wordt flink toveren.

De verfoeilijke rol van de kredietverstrekkers
De schulden van Suriname zijn veroorzaakt doordat bepaalde internationale financiële instellingen geld bleven lenen aan een corrupte regering. Geld blijven lenen terwijl er aanwijsbare en aantoonbare redenen zijn om te weigeren is verfoeilijk en abject.

De kredietverstrekkers van het Oppenheimer Fonds moeten geweten hebben dat meneer Bouterse het leningenplafond, door de regering Venetiaan (2000-2010) ingesteld om het volk te beschermen tegen lichtzinnige leen-praktijken, aan gruzelementen had gegooid. Ze moeten geweten hebben dat ze groot risico liepen door $86 miljoen aan een corrupte regering uit te lenen. Of niet soms? Of dachten ze dat ze zouden cashen als al die duizenden en duizenden barrels ruwe olie eenmaal uit de diepzeebodem voor de Surinaamse kust waren gezogen? Echt waar? In deze tijd waar het gebruik van fossiele brandstoffen op zijn retour is?

Desi Bouterse had gedacht dat hij op het pluche zou sterven. Maar de Surinaamse kiezer dacht daar anders over. Die kiezer koos voor de man die beloofde hard op te treden tegen corruptie en vriendjespolitiek.

Mooie verkiezingsbeloften, meer niet. Want onder de zittende regering Santokhi heeft de corruptie dramatische proporties aangenomen. De broodnodige bezuinigen op het moloch van een ambtenarenkorps die het overheidsbudget drastisch omlaag kunnen brengen, dat is taboe. De Surinaamse regering heeft daarom de pijn van al deze economische ellende op de schouders van de allerarmsten gelegd. Subsidies en medische zorg voor de armen worden stapsgewijs afgebouwd. “Het is hun eigen schuld, want ze willen niet werken”, schampert de regering. Geen eten? “Ga maar planten! Stelletje gemakzuchtige slampampers”.

Er is geen geld voor onderhoud aan wegen of een goede riolering. Bij de eerste regendruppels staat het hele land blank. “Als je zelf de handen uit de mouwen steekt dan staat je erf niet onder water”. “Bid en God zal helpen” is de boodschap van de regering aan het volk.

Verfoeilijke schulden
De Argentijnse ex- president Nestor Kirshner heeft in 2003 geweigerd bepaalde leningen af te lossen. Dat besluit kwam niet uit de lucht vallen. Het was ook niet geopperd door een stel mensen met alleen een diploma “kleurboek lezen”. De weigering om schulden te betalen is gebaseerd op de doctrine van Alexander Sack (1927). De doctrine stelt dat schulden gemaakt door tirannieke regimes om het volk te onderdrukken, of die onderdeel vormen van een corruptiemachine, niet terugbetaald moeten worden. In het geval van Suriname, is er van de meer dan 1000 miljoen Amerikaanse dollars die Desi Bouterse leende, bijna niets gebruikt voor projecten om de Surinaamse economie te verbeteren. 

En dat is verfoeilijk. En mogelijk ook strafbaar.

De huidige Surinaamse regering had bij zijn aantreden ampel mogelijkheid om groot onderzoek naar corruptie en diefstal te starten. Men had als soevereine staat, de mogelijkheid, om een moratorium af te kondigen, en te onderzoeken welk percentage van de schuld als “odious” gekwalificeerd moest worden. Een goed advocatenkantoor uit New York had meer opgeleverd dan het laten invliegen van allerlei IMF-consultants die voor elk advies een stevige rekening sturen. Meneer Santokhi feliciteerde het volk zelfs toen hij de eerste deals met het IMF sloot. Hoe perfide! 

Conclusie
De Grieken werden gered door de EU. Vraag niet tegen welke prijs.

Arme landen kunnen niet eens dromen van een dergelijke uitkomst, want:

• Ze beschikken ook niet over de juiste internationale netwerken en/of toegang tot de internationale kapitaalmarkten
• Onwetendheid, gebrek aan ervaring, en mogelijk, eigenwijsheid, spelen ook mogelijk een grote rol bij het oplossen van schuldencrises. Zie Suriname. De president heeft door in eerste instantie te onderhandelen met de schuldeisers feitelijk de schulden van de vorige regering overgenomen. Het enige wat de Surinaamse president kan doen is net als Ghana, het land failliet verklaren. Dus nu nog meer kaolo aan de horizon…

De Surinaamse president voelde zich niet lekker en stapte op de plane naar Nederland voor medisch onderzoek. De gewone Surinamer die is de dupe van dit alles. Die gewone Surinamer, de mens in de straat, moet sinds enige tijd eerst instapgeld betalen voor ze zelfs maar een dokter te zien krijgen. Dat is pas infamie. Dat is pas schande.