Het is hoog tijd voor een morele omslag bij de overheid en de burger

Een van de meest verontrustende punten is dat Nederland nog steeds op de eerste plek staat als belastingparadijs

Nederland boekt opnieuw een diepterecord. Bijna een op de vier Europarlementariërs is betrokken bij integriteitsschandalen, van machtsmisbruik tot corruptie, zo onthulden onderzoekjournalisten van Follow The Money. 

Een dag eerder bleek dat Nederland voor het tweede jaar op rij lager scoort op de anticorruptie-index van Transparency International dan het jaar ervoor. Vooral de vermenging van de boven- en onderwereld is een probleem, lees: witwassen en belastingontduiking. De corruptiewaakhond noemt ook netwerkcorruptie, beter bekend als vriendjespolitiek, en het gemak waarmee Nederlandse politici lobbyist worden als pijnpunt. In vergelijking met andere West-Europese landen loopt Nederland achter met regelgeving om de invloed van lobbyisten op de politiek terug te dringen. 

Criminelen werken hard, handig, hardhandig tot moorddadig. Smeden plannen in het volle daglicht, werkkamers, chique tenten en krijgen hulp van sinistere financiële bollebozen. Crimineel geld uit drugscriminaliteit, mensen- en wapenhandel, fraude en corruptie of vermogen dat ze eigenlijk hadden moeten afdragen aan de Belastingdienst. 

Nederland is een draaischijf voor rijke bedrijven, ten koste van andere landen, die belastinginkomsten mislopen. Ons land is een knooppunt voor internationale maffia die georganiseerde drugscriminelen van eigen grond groot maken. We kennen relatief weinig interne corruptie, maar ook het gebrek aan effectiviteit of zelfs contraproductiviteit door de beleidskeuzes dragen vaak indirect bij aan dat de kwetsbare landen zwak blijven en eronder lijden. Mensen uit drugshandel en andere criminele activiteiten vinden daar onderdak en ontlopen ons rechtssysteem. Corrupte ondernemers en politici vinden daar een veilige haven voor hun vermogen. 

Een van de meest verontrustende punten is dat Nederland nog steeds op de eerste plek staat als belastingparadijs, volgens het eerste Global Tax Evasion Report van de EU Tax Observatory. Een duizelingwekkend bedrag van zo'n 180 miljard euro wordt via Nederland gesluisd, waarbij jaarlijks naar schatting zo'n 16 miljard euro aan zwart geld in omloop is. Deze financiële stromen zijn niet alleen een bedreiging voor de economie, maar ook voor de welbevinding van onze samenleving, behoud van integriteit, stabiliteit en onze democratische rechtsstaat.

Het rapport 'Van herstel naar balans' van de Nederlandsche Bank benadrukt dat de grootste witwasrisico's de hoogste prioriteit verdienen. Maar de focus op drugscriminaliteit gaat ten koste van andere belangrijke rechtshandhavingsgebieden, zoals zedenzaken, huiselijk geweld, cybercrime, en milieumisdrijven. Dit heeft directe gevolgen voor de hulp die burgers nodig hebben en draagt bij aan de toenemende ontevredenheid.

Internationaal gezien staat Nederland op de twaalfde plaats in de Financial Secrecy Index 2022, wat aangeeft dat Nederland slechter presteert dan beruchte belastingparadijzen als de Kaaimaneilanden en Cyprus. Het gebrek aan transparantie met betrekking tot "uiteindelijke belanghebbenden" speelt een sleutelrol in het verborgen houden van vermogens van de rijksten, criminelen en bedrijven.

De uitdagingen reiken verder dan financiële vraagstukken. Vriendjespolitiek, het schenden van integriteitsbeginselen, ambtelijke fraude die tot in de miljoenen loopt, misbruik van toevertrouwde macht, wangedrag voor persoonlijk gewin in de publieke sector bedreigt het vertrouwen van burgers in de overheid zeer ernstig. De deelname aan een criminele organisatie van de (semi)ambtsdragers is een dolk in de ruggengraat van onze democratie en rechtsstaat. 

De nieuwe coalitie zou serieus werk moeten maken van grondige wijzigingen in het belastingsysteem, ervoor zorgen dat ons land niet meer aantrekkelijk is voor belastingontwijkingen en burgers verlossen van niet te volgen “belastingvoordelen”. Daarnaast zou de coalitie dringend moeten nadenken over een minister met portefeuille voor de versnipperde aanpak van georganiseerde criminaliteit en integriteitsvraagstukken. Hoe geloofwaardig ben je als overheid als Holland Casino - waarvan de Staat 100 procent aandeelhouder is - adverteert met The Godfather? 

Met gruwelijke tekorten op de huizenmarkt die voornamelijk vrouwen en kinderen in kwetsbare posities brengt die het daglicht niet kunnen verdragen, mensen noopt fraude te plegen voor een fatsoenlijk dak boven hun hoofd, inkomensongelijkheid, constante geldzorgen, institutioneel racisme, machtsmisbruik, falende jeugdzorg, van het kastje naar de muur-cultuur, terwijl de maatschappelijke bovenklassen en politieke elite onbeschaamd aan zelfverrijking werken, is het niet verwonderlijk dat onbehagen Nederland al lange tijd in haar greep heeft.

De sluier van armoede is asgrauw. Het verlamt en neemt je menswaardigheid in bezit in een doolhof van formaliteiten, wet- en regelgeving. Het is amper kwalijk te nemen dat de weerloze burger zich afwendt van de overheid. Op de vertrouwensband tussen de burger en de wantrouwende overheid is het zoetzuur niet per ongeluk gemorst. Het is erop gegoten.

Het pleidooi voor een grondige herziening van het belastingstelsel, de oprichting van een minister met portefeuille voor georganiseerde criminaliteit en integriteitsvraagstukken, weerspiegelt de noodzaak van structurele veranderingen op beleidsniveau. 

Om echte vooruitgang te boeken, moeten we niet alleen belastingontwijking aanpakken, maar ook het systeem van binnenuit hervormen en het basisinkomen introduceren. Het registreren van integriteitsschendingen, het vergroten van transparantie van lobbyisten tot overheidswerkers en het aanpakken van achterblijvers zijn essentiële stappen op weg naar een rechtvaardigere samenleving. Door verantwoordelijkheid te nemen op elk niveau, kunnen we de fundamenten van onze democratie en rechtsstaat verstevigen. 

In een tijd waarin de wereld wordt geconfronteerd met complexe uitdagingen, is een morele omslag niet alleen een noodzaak, maar ook een verantwoordelijkheid die we gezamenlijk moeten dragen. Ons streven naar rechtvaardigheid, integriteit en transparantie zal bepalend zijn voor de erfenis die we achterlaten voor toekomstige generaties.