Het is de hoogste tijd voor lastenverlichting voor de middenklasse

De middenklasse kraakt en piept. Wie? Want het is vaak niet direct duidelijk waar we het dan over hebben. Nou, grofweg over zo’n 40 procent van de Nederlandse bevolking. Mensen met een middelbaar onderwijsdiploma, die zich vaak bevinden rond het midden van de inkomensverdeling. En die middengroep staat onder druk. De OECD scheef er dit voorjaar een behoorlijk dik rapport over. Ze concludeerde onder andere dat de middeninkomens in veel Europese landen slechts een minimale koopkrachtstijging hebben gezien in de afgelopen dertig jaar. Of zelfs in ontwikkeling stilstonden. In Nederland zijn de scheidslijnen vaak minder scherp zichtbaar, maar economen van de Rabobank lieten vorig jaar zien dat ook in ons land het reëel besteedbaar inkomen van veel huishoudens sinds de jaren zeventig nauwelijks is toegenomen. Dus van onze koopkracht moeten we het niet te hebben. Van spaaropbrengsten overigens ook niet, met dank aan het lopende beleid van de Europese Centrale Bank. Naast een stagnerende inkomensontwikkeling heeft het middensegment nog meer recht om te klagen.

Participatiesamenleving De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid tekende twee jaar geleden op dat sociale stijging niet meer voor iedereen is weggelegd. Vooral het middensegment, daar zijn ze weer: moet steeds harder trappen om bij te blijven. Flexibilisering van de arbeid raakt met name praktischer geschoolden, veel middelbaaropgeleiden vrezen dat robots hun werkzaamheden komen overnemen (hoewel dit in Nederland nog wel meevalt) en de overheid is minder de verzorgingsstaat die ze ooit was. Onze samenleving is sinds het uitspreken van de Troonrede van 2013 namelijk veranderd in een participatiesamenleving, waarbij niet de overheid maar individuele zelfredzaamheid in het beleidsdenken centraal staat. Nu is daar op zich natuurlijk niet zoveel mis mee. Mensen moeten er uiteindelijk ook zelf, afhankelijk van hun vermogens, wat van willen maken. Maar ik vraag me af of we niet zijn doorgeschoten en of met name de middenklasse het kind van de rekening is. Ze heeft in ieder geval vaak het minste profijt van overheidsingrijpen, zo wijzen studies steeds uit.

Uitkijkend naar Prinsjesdag lijkt de tijd daarom meer dan ooit rijp om wat te gaan doen aan de koopkrachtontwikkeling van middeninkomens. Recent onderzoek van econoom Wimar Bolhuis laat zien dat de belastingen en premies nergens in Europa zo hard zijn gestegen als bij ons. En de Nederlandse staatsschuld is in internationaal perspectief bijna nergens zo laag als hier (zo’n 52 procent van het bbp). Het is nu dus meer dan ooit tijd om belastingen te verlagen, zoals voormalig CPB-directeur Coen Teulings het onlangs ook verwoordde. Zeker tegen de achtergrond van een steeds grijzer wordende beroepsbevolking en eerste signalen van economische groeivertraging moet geld weer rollen. Ook voor de middenklasse.