Het is bizar dat de NS reizigers waarschuwt voor achteruitgang in dienstverlening

De Nederlandse Spoorwegen maken verlies en om dit tegen te gaan stijgen de treinreisprijzen met liefst 8,7 %. Plus inflatiecorrectie. Ook schrapt het openbaar vervoerbedrijf 500 banen om kosten te besparen. De Intercity Nieuwe Generatie-treinen komen later dan verwacht. ProRail, verantwoordelijk voor het onderhoud en vernieuwing van het spoorwegnet, zal tot zeker 2030 veel werkzaamheden, zoals achterstallig onderhoud, uitvoeren aan stations en grote spoorknooppunten.

Tot overmaat van ramp kunnen de hogesnelheidstreinen op 10 viaducten, vanwege ontwerpfouten, slechts als een boemeltrein rijden. De snelheidsbeperking straalt uit op de rest van het spoor. Reizigers moeten dus rekening houden met veel vertragingen. En dan zijn er ook nog veel personeelstekorten. Nog meer vertragingen, nog meer bomvolle spitstreinen, alsof je in een slechte film zit.

De introductie van marktwerking in de openbaarvervoersector in de jaren tachtig en negentig heeft ellendige gevolgen gehad. Het kabinet-Lubbers liet destijds onderzoek doen naar privatisering, verzelfstandiging en marktprikkels. Marktwerking zou ten goede komen aan een groter kostenbewustzijn, productinnovatie en meer keuzevrijheid.

Verschraling
Dat hebben we geweten: verschraling van de dienstverlening, treinmaterieel te kort en storingen, achterstallig onderhoud aan de infrastructuur van het spoor. Op stations staan allerlei incheckpalen waardoor reizigers door de bomen het bos niet meer zien.  Vervoersbedrijven proberen elkaar het spoor af te drukken, waardoor advocaten een goede boterham verdienen. En de hoge snelheidstrein is nooit gaan rijden vanwege botsende ego’s, financiële hoogmoed en de worsteling met de Haagse privatiseringspolitiek.

Het vorige kabinet wilde voor 2030 nog 8 miljard autokilometers omzetten naar duurzame mobiliteit. Dergelijke teksten zijn in het Hoofdlijnenakkoord 2024-2028 van PVV, VVD, NSC en BBB niet meer terug te vinden. Wel wordt er gesproken dat er de komende jaren een grote onderhoudsopgave is en dat er gehecht wordt aan de instandhouding van de minimale benodigde basiskwaliteit van de bestaande weg-, waterweg- en openbaar vervoer infrastructuur.  

Investeren
Woordvoerders van spoorbedrijven stelden de afgelopen jaren dat er fors geïnvesteerd moet worden in het spoor. Om het drukst bereden spoor van Europa veilig, robuust en bereikbaar te houden zijn tientallen miljarden euro’s nodig. Dat geld is nodig voor nieuwe stations, nieuwe verbindingen en voor innovaties om de capaciteit op het spoor te verhogen. Investeringen die bijdragen aan de verduurzaming van mobiliteit en essentieel is om de klimaatdoelen te halen.

Dat de Nederlandse Spoorwegen en ProRail onlangs de reizigers waarschuwden voor ellende is natuurlijk bedoeld om de verwachtingen te managen en het ‘eerlijke verhaal’ te vertellen én om het prijskaartje bij politiek Den Haag neer te leggen. Maar het is bizar dat twee publieke bedrijven zulke signalen afgeven, het is een brevet van onvermogen en publieke dienstverlener onwaardig.

Dit alles roept een déjà-vugevoel op. De patronen die in het begin van deze eeuw het spoorbedrijf aan de rand van de afgrond hebben gebracht, zien we weer terugkeren. Inmiddels verdeelt ProRail op de 7.000 kilometer spoor de ruimte aan dertig spoorwegondernemingen. Marktwerking leidt niet tot een betere dienstregeling of tot goedkopere treinkaartjes. Het verder opknippen is riskant en levert geen voordelen op voor reizigers.

Bureaucratie
De komst van nog meer spelers op het spoor zal meer bureaucratische controle vragen aan de zijde van spoorbeheerder ProRail. De reizigers zijn immers gebaat bij treinverbindingen die zo goed mogelijk op elkaar aansluiten.

Iedereen is het er over eens dat spoorvervoer een publieke dienstverlener is en een cruciale rol speelt, zowel in het klimaatakkoord als in de strijd tegen de toenemende files. Het NS-bedrijf moet kunnen blijven investeren om haar maatschappelijke basis te versterken. Het management van ProRail en de Nederlandse Spoorwegen moeten snel de boel op orde brengen en de politiek moet een toekomstperspectief geven door te investeren in het ov. Met het verleiden van burgers om de trein te nemen, groeit het financiële draagvlak en wordt voorkomen dat NS zich uit de markt prijst.

De politiek heeft geen gelukkige hand gehad in het vormgeven van het spoorvervoer. En helemaal niet met het introduceren van marktwerking. Reizigers en personeel zijn gedupeerden. Burgers en personeel verdienen een beter georganiseerd reizigersvervoer.

Roel Berghuis is voormalig vakbondsbestuurder van de FNV bij de Nederlandse Spoorwegen