‘Het heeft weinig zin om besluiten over de energietransitie aan mensen op te leggen’

Volt doet in tien steden mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Tijd voor een kennismaking: wat gaat Volt in deze gemeenten veranderen? In Zwolle drink ik koffie met Annajorien Prins, de nummer twee van de kandidatenlijst. We zijn in boekhandel Waanders , die is gevestigd in een gerestaureerde kerk. Annajorien woont nog niet zo lang in Zwolle. Ze heeft de stad leren kennen in corona-tijd en kwam hier tijdens haar corona-wandelingen altijd langs. Ze was eerder ambtenaar bij de provincie Overijssel, maar werkt sinds een tijdje voor zichzelf. Ze geeft advies over regionale samenwerking bij de energie-transitie.

Toen ze lid werd van Volt wilde Annajorien eigenlijk niet actief worden, maar later besefte ze dat dat inconsistent is: ze heeft idealen en wil ook een steentje bijdragen aan de realisering ervan. Haar belangrijkste reden om actief te worden is burgers beter bij de politiek te betrekken: ‘Al jaren houdt mij de vraag bezig hoe we politiek meer verbindend kunnen laten zijn,’ vertelt ze. ‘Politiek gaat over wat we delen met elkaar, dat kan ons heel erg samenbrengen, maar mensen ervaren toch een enorme afstand tot de politiek. Die moeten we proberen te overbruggen. Democratievernieuwing is daarom voor mij heel belangrijk.’

Annajorien was eerder lid van GroenLinks en ze zat in het bestuur van een lokale afdeling. Het was in de tijd dat ze nog in Baarn woonde. Ze ziet gelijkenissen tussen Volt en GroenLinks, maar er is ook een verschil: ‘Volt heeft een andere mindset. Bij GroenLinks komt klimaatverandering op de eerste plaats en dan pas komt democratievernieuwing. De volgorde is belangrijk: democratievernieuwing is een voorwaarde om andere dingen te kunnen realiseren. Zonder die vernieuwing kom je er niet. Ik heb bij GroenLinks veel herkenning, maar ik merk dat men het lastig vindt hier prioriteit aan te geven.’

Afgelopen jaar zijn allerlei Zwollenaren gevraagd naar de staat van de democratie in de gemeente. Annajorien las het onderzoek: ‘Mensen geven aan dat ze zich onvoldoende gehoord voelen. Ik merk dat ook aan mijn vrienden en familie. Men schakelt snel af. Ik heb het idee dat we allemaal relevante kennis en ervaring hebben die nodig is om goede besluiten te kunnen nemen. Als je op dit moment naar de politiek kijkt, dan voel je je niet aangesproken om je eigen kennis te komen brengen, om te komen vertellen hoe je straat eruit zou moeten zien en wat je wilt doen voor de ouderen in de buurt.’

‘Er is onvoldoende vraag naar die kennis vanuit de gemeenteraad en de gemeente zelf. Ik denk dat het heel belangrijk is dat de gemeenteraad meer van haar macht deelt. Wil je gebruik maken van de al aanwezige kennis, dan moet je mensen kansen geven om gehoord te worden en zelf besluiten te nemen. Wij willen bijvoorbeeld een burgerbegroting realiseren. Dan reserveert de gemeente een stukje van de begroting voor wijkbudgetten. Daar gaat de gemeenteraad dan niet meer over.’

‘We willen ook dat inwoners bij grote ruimtelijke projecten drie ontwerpen te zien krijgen voordat er een besluit wordt genomen. Mensen kunnen dan zelf een voorkeur voor een ontwerp aangeven. In jargon heet dat een preferendum. Dat moeten allemaal plannen zijn die technisch kunnen. Er wordt dan aan Zwollenaren gevraagd welk plan ze het beste vinden passen. Elders doen ze dat al. In Madrid hebben ze besloten dat het ontwerp van een park participatief werd gemaakt. Er was een proces waarbij Madrilenen de ontwerpen konden zien en erover konden stemmen. Uiteindelijk leidde dat tot een definitief ontwerp.’

‘Dat is een goede vraag waar ik niet meteen een antwoord op heb. Dat moeten we gaandeweg ontdekken. We moeten zien hoe vaak er behoefte aan is, maar ik denk dat we dit moeten doen, want de openbare ruimte is van ons allemaal. Ik denk dat het beter is als we daar met elkaar over nadenken.’

‘Wij willen ook een burgerforum instellen. Hoe kunnen we vraagstukken depolariseren en daar een keuze in maken? Daar is het burgerforum voor bedacht. Je loot een afspiegeling van de samenleving en vervolgens geef je de deelnemers onafhankelijke informatie. Er komen experts langs om ervaringen te delen. Daarna gaan de deelnemers de informatie duiden en praten ze over oplossingen. Daar maken ze een prioritering in. Dat leidt tot een afgewogen advies. In Ierland is dit proces doorlopen bij de nieuwe abortuswetgeving. In Parijs zet men stappen naar een permanent burgerforum.’

‘Klimaatverandering. Volt stelt voor dat we de ambitie van Zwolle tien jaar naar voren halen: klimaatneutraal in 2040 in plaats van 2050. Dat gaat veel mensen raken. Het is dan logisch om met mensen in gesprek te gaan over de maatregelen die we moeten nemen.’

‘Dan is het aan de gemeenteraad om dat advies heel serieus te nemen. Ik denk dat het heel weinig zin heeft om besluiten over de energietransitie aan mensen op te leggen. Dat kan heel polariserend werken. Als je de mensen niet mee hebt, komt de samenleving onder druk te staan. Ik verwacht echter niet dat dat de conclusie zal zijn. Elk burgerforum over klimaatverandering levert burgers op die ambitieuzer zijn dan politici. Als je die eerste fase doorloopt en hoort van alle wetenschap, dan schrik je daarvan. Politici zwakken in veel landen de adviezen van burgerfora zelfs af, want ze raken te veel gevestigde belangen.’

‘D66 en GroenLinks zijn hier al een goede discussie over gestart in de gemeenteraad van Zwolle. Ze praten nu over aan de slag gaan met een burgerforum. Wat wij daaraan toevoegen is dat wij hele concrete voorstellen hebben hoe we een burgerforum zien en zo’n forum permanent willen maken. Dat gaat verder dan andere politieke partijen. Wij voegen ook de lessen van elders toe. De burgerbegroting werkt in allerlei Europese steden prima, zoals in München. Daar hebben wij met onze afdeling al contact over.’