Het gedwongen huwelijk van PvdA en GroenLinks kan nog wel wat liefde en lust gebruiken

“Wat zijn mijn mooiste jeugdherinneringen? Schaatsen op de slootjes. Met mijn opa bijzondere insecten zoeken in de tuin. Denk je eens in. Dat zijn herinneringen die mijn toekomstige kinderen wellicht nooit zullen hebben.” Jessica den Outer, een door de VN erkende juridisch expert op het gebied van rechten voor de natuur, was door PvdA en GroenLinks gevraagd hun gezamenlijke campagnebijeenkomst in Rotterdam af te trappen. Ze bleek niet alleen natuurexpert maar ook natuurtalent.

De bescherming van het klimaat overstijgt de politiek, legde ze uit. Ook in dit land staat er veel op het spel. Zo staan we aan de vooravond van een watercrisis. Deze week werd bekend dat de Nederlandse sloten, rivieren en plassen tot de meest vervuilde wateren van Europa behoren. Dat is niet alleen slecht voor de leefomgeving, de Europese Unie dreigt ook met zware boetes als Nederland niet voor 2027 voldoet aan de internationale verplichtingen. Een nieuwe crisis, die lijkt op de stikstofcrisis, ligt in het verschiet.

Dat besef dringt moeilijk door omdat Nederlanders er ten onrechte van uit gaan dat de natuur hier goed beschermd wordt, stelde ze. “Neem de Waddenzee, ons mooiste natuurgebied. Uitgeroepen tot werelderfgoed, met een enorme rijkdom aan planten en dieren. De zeebodem is aan het verzakken door de gasboringen, de industriële scheepvaart in het gebied bedreigt het leven in het water en de krijgsmacht gebruikt het natuurgebied als militair oefenterrein. Op papier is het gebied goed beschermd, in de praktijk niet.”

Het verhaal van Den Outer, zelf niet verbonden aan een van de partijen, had een urgentie waar de politiek wel wat meer van kan gebruiken. Haar metafoor van de jeugdherinneringen was ook in andere opzichten treffend. Hier zaten in de Maassilo, een afgedankte agro-industriële ruimte waar tegenwoordig wilde feesten plaatsvinden, de leden van twee partijen, vol van geschiedenis, die zich gezamenlijk proberen een weg naar de toekomst te banen. De opkomst was niet slecht, ik schat zo’n tweehonderd mensen, maar die aanblik verandert als je bedenkt dat het om twee partijen gaat. Op een steenworp afstand was ik ooit bij een PvdA bijeenkomst met Wouter Bos over de bankencrisis die drukker bezocht werd. De meetings van GroenLinks een paar jaar geleden trokken ook meer mensen.

De noodzaak van de samenwerking was daardoor ook meteen duidelijk, los van elkaar redden ze het niet meer. Het is een gedwongen huwelijk. Maar gaat het ook lukken? Is er wel voldoende enthousiasme en strijdlust? Het publiek in deze zaal was qua diversiteit wel typisch Rotterdams, jong en oud in alle kleuren. Ik vermoed dat er geen andere partij is die dat voor elkaar krijgt.

Het thema van de avond was klimaat en Jesse Klaver stak met verve van wal. Er is geen onderwerp waar hij beter in thuis is dan dit en hij met veel passie over kan spreken. Hij vertelde dat in Nederland het kortetermijndenken altijd wint en dat het daarbij om geld en winst gaat. Kijk maar naar Groningen, dat voor de toekomst verwoest is omdat er snel geld verdiend kon worden. Hij hekelde de subsidies die nog steeds naar de verkeerde industrieën blijven vloeien.

Waarom trekt deze leider geen veel grotere volle zalen? Klaver wordt misschien wel te veel gehinderd door zijn eigen talent,  Hij bespeelt de zaal, is op een besmettelijke manier ontspannen, gevat, maakt grapjes om het toch wat gespannen, afwachtende publiek te kietelen. En dat doet hij allemaal zo goed dat ik me begon af te vragen of hij getraind was of het niet allemaal bedacht was. Dat is weer een nadeel van de uitgekiende mediacultuur, alles wat echt oogt, is meteen verdacht.

Attje Kuiken, duidelijk minder ervaren als partijleider, voegde zich bij hem. Ze vertelde over de macht die de partijen in de Eerste Kamer moeten verwerven om eisen te kunnen stellen aan de coalitie. Het moet linksom, niet rechtsom, hield ze het publiek voor, een verwijzing naar de titel van het debat dat zondagavond te zien is op NPO1 tussen de VVD en deze linkse wolk.

Eerder die dag hadden de partijen hun been verder gestrekt met een nieuwe eis. Ze gaan via de Eerste Kamer het kabinet dwingen zich aan de eigen klimaatdoelen te houden. Want net als bij natuurbescherming ziet het er op papier allemaal mooi uit maar laat de uitvoering te wensen over. “Daarom gaan wij de klimaatplannen van het kabinet niet steunen als we er de klimaatdoelen niet eens mee halen: wij doen niet mee aan greenwashing.”

Het klonk zeker strijdbaar maar ik merkte dat bij mezelf toch de twijfel toesloeg. Moet je nou op de oppositie gaan stemmen om ervoor te zorgen dat de coalitie haar eigen beloften nakomt? Stem op ons, voor het beleid van de tegenpartij. Is dat nog uit te leggen aan kiezers? Of voldoende om ze naar de stembus te krijgen?

De twee lijsttrekkers van de partijen voor de provincie Zuid-Holland traden naar voren en presenteerden zo enthousiast mogelijk hun samenwerkingsplan dat bestaat uit zes punten. De landelijke leiders toonden het als voorbeeld van de toekomst, de provincie gaat voorop. Het moment verdween even snel als het gekomen was. Van provinciaal beleid gaan de harten niet sneller kloppen.

Het was een zogeheten town hall meeting dus het publiek mocht vragen stellen. Een jonge vrouw vertelde dat ze zaterdag met Extinction Rebellion naar Den Haag gaat maar zich zorgen maakt omdat de boeren ook komen en tegenovergestelde eisen hebben. “Zien jullie een manier om die twee groepen bij elkaar te brengen?” 

Klaver antwoordde dat hij vaak boeren spreekt en onder de indruk is van hun kennis van de natuur en inzet daarvoor. “Boeren zijn niet onze tegenstanders. Ze zijn slachtoffers van een economisch systeem. Er is geen boer die droomt van megastallen met honderden koeien. Ze worden daartoe aangezet door de industrie, de banken, de supermarkten. Sinds Rutte aantrad zijn er 20.000 boeren verdwenen, omdat ze niet meer zo wilden werken.”

Kuiken liet merken dat ze bevreesd is voor rellen komende zaterdag. En riep op die te voorkomen.

En zo ging het door. Van zonnepanelen tot de armoede in de buurt. De partijleiders maakten duidelijk dat de klimaatcrisis de armsten het hardste treft, overal ter wereld, en dat het onderwerp misschien wel elitair lijkt maar dat het echt een prioriteit is op het gebied van solidariteit. Het leek niet echt te overtuigen, bleek ook uit de vragen. De zorgen op Rotterdam-Zuid, het armste deel van het land, over het dagelijks overleven zijn zo groot dat er amper plek is voor dromen van de toekomst. Korte termijndenken wordt niet alleen ingegeven door winst maar ook door geldgebrek. Daar loopt op het eerste gezicht een van de scheidslijnen tussen GroenLinks en PvdA.

Tot slot kwam er een vraag over waarom de SP niet betrokken was bij de linkse wolk, want voorheen was die samenwerking er wel. Klaver vertelde dat ze de partij zijn kwijtgeraakt omdat hij hun beleid niet altijd meer kon begrijpen. “Maar begrijp me goed, ze zijn nog steeds onze linkse bondgenoot. We zullen hen ook niet aanvallen. Mijn leven is makkelijker geworden toen ik ben gaan accepteren dat Nederland een centrumrechts land is. De verschillen tussen links zijn daarom niet zo belangrijk. Het gaat er om de macht van rechts te breken. We willen daar niet langer mee wachten. Deze samenwerking is een trein. Anderen kunnen aan boord springen maar we gaan ondertussen gewoon door.”

De meeting eindigde 14 minuten eerder dan in het programma stond aangekondigd. Dat heb ik nog nooit meegemaakt bij een politieke bijeenkomst. Na afloop kon er nagepraat worden. Een man beende weg onder het uitroepen van “wat een elitaire avond!” De paar mensen die ik sprak klonken gematigd enthousiast, ze waren niet teleurgesteld maar ook niet begeesterd. Eigenlijk hetzelfde als een paar weken terug bij Lilian Marijnissen.

Wachtend op het perron van metrostation Maashaven vroeg ik me af waar dat gebrek aan enthousiasme toch vandaan komt. Ik bedacht dat de klimaatcrisis misschien te groot is. Dat burgers die wel willen bestrijden maar tegelijkertijd menen dat het niet gaat lukken, dat de tegenmacht te sterk is.  Dat het door niemand uitgesproken wordt maar als een onzichtbare deken de stemming verstikt. De linkse macht die stukloopt op een gevoel van overmacht.

Daarom heb je Extinction Rebellion nodig. Sinds zij actievoeren staat het klimaat weer op ieders netvlies. Zij jagen het debat aan, zij beïnvloeden de publieke opinie. Zij maken duidelijk dat er geen keuze meer is en dat er drastisch ingegrepen moet worden. Ze zijn ongekend moedig en bereid offers te brengen. Ze begeesteren ook en groeien razendsnel. Het lijkt de enige manier om kiezers ervan te doordringen want partijen zelf zijn de afgelopen jaren, decennia niet in staat gebleken dat bewustzijn los te maken. Ze kunnen er nu wel gebruik van maken. Zo werken politieke omwentelingen.

Dat is geen luchtfietserij, de tegenpartij weet dat maar al te goed. Zonder de radicale acties van FDF was BBB nooit zo groot geworden.