Het gaat om gelijkwaardigheid

Socioloog Herman Vuijsje stelt in een recent opiniestuk in de NRC de vraag waarom Nederlanders bereid zijn de ene gekwetste minderheid tegemoet te komen en de andere niet. Hij vergelijkt hierbij zwarte piet als karikatuur met de karikatuur van Mohammed in een spotprent. Het ene ‘mag niet’, het andere moet juist wel kunnen. Het is onduidelijk wat Vuijsje zelf precies vindt. Hij maakt zijn punt niet af. Vindt hij dat spotprenten ook uitgebannen moeten worden, of juist dat zwarte piet moet blijven bestaan?

In de ogenschijnlijke neutrale vraag van Vuijsje zit een heel specifieke interpretatie van de wens zwarte piet uit onze samenleving te bannen, namelijk dat het zou gaan om de gekwetstheid van een minderheid. Huilie huilie om het in Geenstijl-termen te vatten. Vuijsje noemt niet dat er nog altijd grote verschillen bestaan op de arbeidsmarkt, in schooladviezen, bij de toegang tot uitgaansgelegenheden, in de kans om door de politie staande gehouden te worden tussen mensen zoals ik, zoals de heer Vuijsje met onze min of meer roze huid en mensen met een andere huidskleur of achternaam. Waarom wordt dit door hem buiten beschouwing gelaten? Als je die gehele context negeert dan kom je inderdaad misschien uit op een strijd tegen gekwetstheid in plaats van een strijd voor gelijkwaardigheid. Maar dat lukt dus alleen als je je al dan niet bewust blind houdt.

Het gaat om een strijd voor menselijke (gelijk)waardigheid. En daarin valt inderdaad voor moslims in Nederland ook nog veel te winnen. Als het daarom gaat, dan is de vergelijking met antisemitisme wellicht een adequatere dan met zwarte piet. Waarom worden politieke partijen die anti-islamisme als belangrijk onderdeel van hun partijprogramma hebben de grootste in Nederland en valt iedereen over het antisemitisme binnen een dergelijke partij? Daar zit een veel evidentere scheefheid. Bij antisemitisme gaan onmiddellijk alarmbellen af, we weten allemaal van de gruwelijke geschiedenis van institutionalisering van jodenhaat. Arnon Grunberg stelde in zijn 4-mei-lezing terecht dat jodenhaat en moslimhaat fundamenteel op hetzelfde neerkomen, dezelfde logica volgen, dezelfde consequenties hebben.

Het gaat ook hier niet om gekwetstheid, om huilie huilie. Het gaat om discriminatie langs lijnen van afkomst, huidskleur, religie. In dat licht dient de strijd tegen zwarte piet te worden gezien. In dat licht zou je ook een eventuele strijd tegen spotprenten waarin moslims belachelijk worden gemaakt, kunnen zien. Al is het van een andere orde dan een jaarlijks terugkerend nationaal kinderfeest, waarvan de aard of dan in elk geval de symboliek als racistisch te beschouwen is.

In een open samenleving is het onontkoombaar dat mensen gekwetst worden – niemand kan zich beroepen op het recht om niet gekwetst te worden. Maar idealiter leidt dit tot nadenken, reflectie, vragen stellen, excuses wellicht. Daar waar mensen daarentegen boos reageren met ‘vrijheid van meningsuiting!’ lijkt er veeleer sprake van een ongelijkheid die het liefst in stand wordt gehouden. Dat zie je ook aan de argumenten die terloops of nadrukkelijk gebruikt worden als het gaat om het behoud van zwarte piet of om islamkritiek: als het je niet bevalt ga je terug naar je eigen land, jullie mogen allang blij zijn dat jullie hier mogen wonen, minder Marokkanen enz.

Tegen die (gewenste) ongelijkheid, tegen die discriminatie wordt ten strijde getrokken, onder andere door KOZP. Dat gaat dus niet over gekwetstheid, maar over gelijkwaardigheid.