Het gaat niet om aantallen vluchtelingen, maar om voorspelbaarheid

Er valt met Afrikaanse landen best te praten over migratie en terugkeer, maar dan moet het adagium ‘minder minder minder’ worden vervangen door ‘voorspelbaar en gereguleerd’.

Ministers van buitenlandse zaken van de lidstaten en leden van de Europese Commissie reizen zich een slag in de rondte om deals te sluiten met Afrikaanse regeringen opdat die hun grenzen beter bewaken en hun mensen thuis houden. Trots wordt zo’n resultaat dan in Brussel en Den Haag gepresenteerd. Zoals onlangs nog toen minister Koenders voor de hoge commissaris Mogherini een convenant sloot met Mali.

Mali Mali zou uitgeprocedeerde vluchtelingen met Malinese nationaliteit terugnemen. Het stond zwart op wit met de handtekening van hun minister er onder. En toch ging het mis. Er werd in Europa iets te triomfantelijk getamboereerd op maar een kant van deze deal. En Mali raakte gepikeerd. Zij dachten namelijk dat ze een deal hadden dat zij hulp zouden krijgen. Dat aspect werd nogal onderbelicht in hun ogen.

In november 2015 kwamen Europese en Afrikaanse regeringsleiders bijeen en verklaarden gezamenlijk de asiel- en migratiecrisis aan te pakken. Europa zou daarvoor 3 miljard euro beschikbaar stellen en ook voorstellen doen voor legale toegang voor Afrikaanse werknemers, studenten en gewone burgers in Europa. We zijn nu anderhalf jaar verder, maar lidstaten hielden de hand op de knip en van die legale toegang kwam niks terecht. Europese lidstaten besteden hetzelfde of zelfs minder ontwikkelingsgeld aan Afrika en hebben bovendien de noemer veranderd. ‘Tackling the root causes of migration’ is het nieuwe labeltje. Een label dat prachtig klinkt, maar in de praktijk nogal een wassen neus is. Het geld gaat namelijk niet naar het bestrijden van de oorzaken van migratie – oorlog en armoede – maar naar grensbewaking en het opleiden van douaniers. Mensen vluchten toch niet omdat er een gat in de grens zit, maar omdat het leven achter die grens uitzichtloos is.

Libië Deze week komen de lidstaten weer bijeen. Dit keer om te bezien of er ook een deal kan komen met Libië. Immers, via Libië komen veel migranten op gammele bootjes naar Europa. En kwamen er afgelopen jaar weer meer mensen om het leven dan ooit tevoren. Dat willen we natuurlijk voorkomen. Dat een kopie van de Turkije-deal niet kan met een land waar drie regeringen elkaar bevechten, snappen de meeste Europese lidstaten wel, en dus zoeken ze het in de training en uitrusting van Libische douaniers. Als Libië zijn eigen grenzen bewaakt, komen er minder vluchtelingen en migranten in Europa aan. Daarvoor is 200 miljoen euro ontwikkelingsgeld beschikbaar. Libische overheidsfunctionarissen en mensenhandelaars mishandelen migranten op grote schaal. Zij worden verkracht, gemarteld en uitgehongerd. Een Duitse ambassadeur vergeleek de detentiecentra voor irreguliere migranten van de Libische overheid met een concentratiekamp. We kunnen dat toch niet uit ontwikkelingsgeld subsidiëren?

Ondertussen maken Koenders en Dijkhoff plannen om af te reizen naar Marokko. Die Marokkaanse jongens die zich misdragen in Ter Apel hebben geen recht op asiel en moeten terug. Terecht. Maar Marokko neemt ze niet terug. Onderhandelingen tussen Europa en Marokko zitten al tijden op een dood spoor. Europa wil dat Marokko ook alle migranten die door haar land gereisd zijn, terugneemt en niet alleen de eigen burgers. Europa dreigt met financiële sancties en overvraagt. Op die manier neemt Marokko die jongens nooit terug. Gaan Koenders en Dijkhoff dreigen met slechtere handelsvoorwaarden of hebben ze iets aantrekkelijks te bieden zoals visavrij reizen voor Marokkaanse burgers?

Ongewenst We komen alleen tot een vergelijk met Afrikaanse landen als we ons uitgangspunt veranderen. Het gaat niet om de aantallen, maar om voorspelbaarheid en regulering. Mensen op bootjes komen altijd onverwacht en ongewenst. Mensen met visa worden verwacht. Laat Afrikaanse werknemers legaal bij ons werken, geef ze multi-entry visa zodat ze heen en weer kunnen reizen, geef studenten de ruimte om hier te komen studeren. Besteedt je ontwikkelingsgeld aan armoedebestrijding, niet aan grensbewaking of aan de opvang van vluchtelingen in Europa. Haal Afrikaanse landen niet het vel over de neus met oneerlijke handelsverdragen, stop met de eis dat ze andermans burgers moeten terugnemen en bovenal neem veel meer vluchtelingen op uit UNHCR kampen in Afrika.

Als wij onze verantwoordelijk nemen, kunnen we dat veel eenvoudiger ook van Afrika vragen.