Het fundament van onze samenleving staat op instorten

Terwijl de realiteit van weer een volgende crisis ons links en rechts om de oren slaat, komt het zogenaamde kroonjuweel van de Westerse beschaving - de vrije markt - piepend en krakend tot stilstand.

Rutte c.s. wordt almaar 'visieloosheid' verweten, maar dat is het helemaal niet. Dit – wat u ziet – is de vleesgeworden utopie van marktwerking, een nauwkeurig uitgewerkt ideaal van een maatschappij waarbij we gezamenlijk onze ziel hebben verkocht aan speculatie en wedijver. Het onvermogen van de heersende machten om hiermee de problemen van de dag op te lossen is het teken aan de wand voor deze laatste grote ideologie.

Het tegen elkaar moeten concurreren – al vanaf de kleuterklas tegenwoordig – om een plekje op de sociaal-economische ladder haalt het slechtste in de mens naar boven. Het is (onbewust) bloedstollend en spannend, omdat je op gewelddadige wijze anderen van de troon af kan stoten (of hebt gestoten) in een gevecht op leven en dood. Maar weinig dat wezenlijk van belang is voor een mensenleven kan in zo’n omgeving gestalte krijgen. Bekijk het verschil tussen Oekraïne in vrede en oorlog – zo is onze hedendaagse ‘normale’ sociaal-economische omgang eigenlijk: het in een staat van continue oorlogsvoering zijn.

Om al onze crises het hoofd te bieden moeten we een nuchtere ontmoeting aangaan met de realiteit zoals deze zich aandient. “De markt moet het maar oplossen” is een dwaalspoor, simpelweg omdat het geen nuance toestaat. De markt is nuttig, mits beperkt en met mate toegepast. Het is aan ons hier weloverwogen keuzes in te maken, en eerdere keuzes mogelijk grondig te herzien.

Ik kan u vertellen over hoe er helemaal geen woningtekort is maar slechts een woningprijzencrisis, er geen energiecrisis is maar slechts een energieprijzencrisis, geen internationale voedselcrisis maar slechts een voedselprijzencrisis, dat de huidige inflatie voornamelijk het resultaat is van de marktmacht van grootkapitaal, het klimaatprobleem nog steeds met zijden handschoentjes wordt aangepakt – ga zo maar door, allemaal omdat we blind blijven vasthouden aan marktwerking en competitie.

Maar dit plaatst het gehele vraagstuk eigenlijk teveel buiten onszelf. Wij als (Westerse) mensheid zijn zelf in crisis, ook individueel. Onze psychologie is ziek. Onze liefde voor het materiële is ziekelijk. Onze onverschilligheid tegenover de helft van de wereldbevolking die ondervoed is of in armoede leeft is verbijsterend. Onze ‘verwelkoming’ van vluchtelingen is onwerkelijk. Onze behandeling van Moeder Aarde is weerzinwekkend – waar houdt dit op? Waar gaat dit naartoe? Wat willen wij hier eigenlijk mee bereiken?

Het is misschien de meest succesvolle leugen ooit verteld, gevoed door diegenen die er het meeste baat bij hebben, dat de mens nou eenmaal is zoals die is en dat er geen alternatief bestaat. Met wat minder navelstaren en een wat opener houding naar de noden van de wereld, onze medemens en onszelf, zouden wij een schier oneindige rijkdom aan heilzame alternatieven ontdekken, zowel in onze eigen historie als bij andere culturen en beschavingen.

Het is voor ons een bittere (doch ontnuchterende) pil om te slikken, maar met onze verslaving aan competitie vertegenwoordigen wij niet het hoogtepunt, maar het dieptepunt van menselijke beschaving. Voor Nederland in het bijzonder is het moeilijk dit los te laten. Nederland, 15e rijkste land ter wereld met de grootste vermogensongelijkheid ter wereld; bakermat van het internationaal roofkapitalisme à la VOC en fiscaal paradijs avant la lettre; 11e grootste wapenexporteur en trouwste bondgenoot van de grootste internationale pestkop, de V.S., etc. – is dit echt het beste is wat wij de wereld te bieden hebben?

Als we niet zo bang zouden zijn onze ‘positie’ te verliezen, en we iets meer zouden durven vertrouwen op onze innerlijke vermogens het leven anders vorm te geven, zouden we de wereld kunnen laten zien (wat velen foutief denken dat wij al doen) hoe een paradijsje op aarde er uit kan zien.

cc-foto