Het fenomeen zzp ontwricht de zorg
Huisartsenposten worden opgekocht door investeerders en bemenst met wisselende zzp-waarnemers waardoor de continuïteit en de relatie arts-cliënt ontwricht wordt, en er soms onnodig lange wachttijden ontstaan.
Ambulancepersoneel verhuurt zich als oproep-zzp’er waardoor de continuïteit in de organisatie verstoord raakt.
Ook verpleegkundigen verhuren zich in toenemende mate als zzp’er om op voor hun passende tijden te kunnen werken. Ook dit verstoort de continuïteit en het vaste personeel draait op voor het opvullen van de gaten. De kwaliteit van zorg en de solidariteit wordt door de schaarste van personeel en het toenemend aantal zzp’ers aangetast.
Ik beschouw dit als oneigenlijk en oneerlijk gebruik van de zzp-constructie. De regeling was bedoeld voor personen die zelf kozen voor een vrij beroep zoals advocaat, specialist of fysiotherapeut. Later is dit verder uitgebreid, bij zowat elk beroep kunnen mensen er voor kiezen om zelfstandige te worden, maar vervolgens wel een soort van dienstverband aangaan. Dit is geen zelfstandige beroepsuitoefening, maar schijnzelfstandigheid.
Mensen worden verleid tot de keuze voor zzp’er door mooie verhalen over autonomie, zelf kunnen bepalen wat je doet, voor wie je werkt en wanneer, en ook wordt vaak een plaatje geschetst van goede verdiensten, grote auto en huis, dat inderdaad voor een aantal zzp’ers bewaarheid wordt. Maar men verzwijgt het vele extra werk dat de zzp’er moet verrichten voor administratie en het sluiten van contracten, de dure arbeidsongeschiktheidsverzekering en de hoge pensioenpremie. Zzp-constructies passen prima in het neoliberale ideaal van marktwerking, waarbij iemands toegevoegde waarde en inzet wordt uitgedrukt in geld. Het individu is een meer of minder waardevol radertje in de economische machine die voor alles moet blijven draaien. Het liefst draait men de arbeidersbeweging de nek om, en vakbonden worden als een onwenselijk verschijnsel gezien. Ieder moet immers voor zichzelf opkomen, en zijn of haar talenten op de meest profijtelijke manier in de markt zetten.
De werkelijkheid is dat de markt niet eerlijk en open is. In tijden van een gering aanbod in een gewenste sector kan een hoge vergoeding worden bedongen, maar vaak nog niet genoeg om reserves op te bouwen voor tijden waarin het slecht gaat, en de vergoedingen kelderen. De zzp’er is dan het kind van de rekening, en valt al snel terug op de bijstand.
Intussen zijn de sociale partners en de politiek al jaren aan het soebatten over hoe de segregatie op de arbeidsmarkt kan worden gestopt. De kloof tussen de belangen van de vaste medewerker en de ‘losse’ krachten neemt verder toe. Op individueel niveau bijvoorbeeld als er extra inzet nodig is maar geen flexibel aanbod meer is. Dan staan de vaste medewerkers er alleen voor. Maar zeker ook op maatschappelijk niveau, want wie draagt er met premies nog bij aan de sociale zekerheid en wie bouwt er eigenlijk nog rechten op? Zo wordt de welvaartsstaat geleidelijk uitgehold. Is dat misschien de reden dat liberale partijen geen haast hebben om de tweedeling te stoppen? Zij moeten zich realiseren dat de welvaartsstaat het cement vormt van onze samenleving. We verbinden ons aan elkaar door de lasten en de lusten eerlijk te verdelen. Althans, dat zou het uitgangspunt moeten zijn van een sociale samenleving.
Thans is er geen weg terug, en daarom moeten we invulling geven aan de weg voorwaarts. In elk solidair stelsel moet je zwartrijders aanpakken. Alleen als de rechten en plichten gelijkwaardig en dus rechtvaardig zijn, blijft onze welvaartsstaat en kwaliteit van zorg in stand. Het concurrentiemodel werkt ook hier verstorend. Werkenden moeten weer naast elkaar staan, in plaats van tegenover elkaar. Dit kabinet kan niet weer vier jaar doorverwijzen naar een adviescommissie. Het vergt nu politieke visie en vervolgens daadkracht om de arbeidsmarkt in de zorg te hervormen. Voordat nog meer mensen met tegengestelde belangen tegenover elkaar staan. Daarom moeten we streven naar nieuwe arbeidssolidariteit. Dat kan door een vakbond door en voor zzp’ers op te zetten in nauwe samenwerking met bestaande vakbonden, zodat samenwerking met werknemers in loondienst is gegarandeerd, en tezamen een vuist kan worden gemaakt tegen een niemand ontziende markt.