Het einde van Tata Steel in zicht? Hoe het Overton Venster verschuift in IJmuiden

De bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger op 13 januari jongstleden markeerde een kantelpunt in het debat rond Tata Steel. Waar voorheen de focus lag op verduurzamingsplannen, hing er nu een sfeer van onzekerheid en realisme. Zelfs de directeur Sustainable Transition van Tata Steel, Jeroen Klumper, leek zijn eerdere enthousiasme te hebben verloren. Openlijk werd gesproken over een 'Plan B' voor de regio, mocht Tata Steel vertrekken. Deze verschuiving in het debat illustreert hoe het Venster van Overton, het spectrum van politiek aanvaardbare ideeën, aan het veranderen is.

Het Overton Venster is het bereik van ideeën dat op een bepaald moment als politiek acceptabel wordt beschouwd. Ideeën binnen het venster kunnen politici opperen zonder extreem te lijken. Het venster verschuift mee met veranderingen in de publieke opinie. De groeiende zorgen over de gezondheidsimpact en de twijfels over de haalbaarheid van de verduurzamingsplannen van Tata Steel hebben geleid tot een bredere acceptatie van het idee dat Tata Steel wellicht moet vertrekken. Politici en beleidsmakers die voorheen ondenkbaar leken, opperen nu openlijk alternatieve scenario's.

Hoogtepunt van de bijeenkomst was de bijdrage van SOMO-onderzoeker Boris Schellekens. Hij benadrukte de Europese context van de staalconsumptie en -productie. De consumptie is momenteel 100 miljoen ton. Staal is het ultieme circulaire product. Het doel is om 75% te recyclen. Dat is goed mogelijk, maar nu exporteren we ons schroot. Van de huidige 25 staalfabrieken in Europa zouden we dus maar 5 fabrieken nodig hebben om heel Europa van nieuw staal kunnen voorzien. Deze fabrieken moeten strategisch worden geplaatst op locaties met groene energie en grondstoffen, zoals Noord Zweden of Zuid Europa. Deze visie plaatst de toekomst van Tata Steel in IJmuiden in een nieuw perspectief.

De belangrijkste punten uit de discussie:

●      Onzekerheid over de toekomst: De directeur Sustainable Transition van Tata Steel leek minder overtuigd van zijn plannen dan bij vorige spreekbeurten. Hij benadrukte de afhankelijkheid van Europese subsidies en de complexiteit van de verduurzamingsplannen.

●      Plan B: Europarlementariër Brigitte van den Berg (D66) wil Europees groen staal plan gaan maken en de druk opvoeren bij de staalbedrijven om met het beste plan te komen. Mocht Tata Steel geen goed plan inleveren, dan wil ze inzetten op clean tech in IJmuiden. Zeester-vertegenwoordiger Denis Mulder sprak openlijk over de noodzaak van alternatieve innovatieve industrieën voor de regio, mocht Tata Steel vertrekken.

●      Verschuiving Overton Venster: De publieke opinie is aan het kantelen. Steeds meer mensen staan open voor het idee van een toekomst zonder Tata Steel in IJmuiden.

●      Europese context: SOMO-onderzoeker Boris Schellekens benadrukte dat Europa met slechts vijf staalfabrieken aan haar staalbehoefte kan voldoen en dat de business case voor Nederland als vestigingsland niet rendabel is.

●      Gezondheidsimpact: Bewoners waren gefrustreerd dat de aanhoudende gezondheidsschade van Tata Steel, die nog tot 2050 aanhoudt, geen discussiepunt was

●      Financiële haalbaarheid: Er werden vragen gesteld over de financiële haalbaarheid van de verduurzamingsplannen en de rol van de overheid daarin.

De weg vooruit:

De bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger heeft duidelijk gemaakt dat het debat rond Tata Steel een nieuwe fase is ingegaan. Het is tijd voor een open en eerlijke discussie over de toekomst van de staalindustrie in Nederland, met oog voor de belangen van alle stakeholders.

Enkele belangrijke aandachtspunten:

●      Gezondheid: De gezondheid van de omwonenden moet centraal staan in de besluitvorming.

●      Transparantie: Tata Steel moet openheid geven over de financiële haalbaarheid van de verduurzamingsplannen en de daadwerkelijke impact op de leefomgeving.

●      Alternatieven: Er moet serieus werk worden gemaakt van alternatieve scenario's voor de regio, mocht Tata Steel vertrekken.

●      Europese samenwerking: De toekomst van de staalindustrie moet in een Europese context worden bezien, met aandacht voor strategische autonomie en duurzaamheid.

Conclusie:

Het Venster van Overton is aan het verschuiven. Het idee dat Tata Steel wellicht moet vertrekken uit IJmuiden wordt steeds meer geaccepteerd. Dit is een kans om de toekomst van de regio opnieuw vorm te geven, met een focus op gezondheid, duurzaamheid en economische diversiteit. Het is tijd voor een open en eerlijke discussie over de toekomst, zonder taboes.