Het einde van de oorlog

Vandaag herdenken we het einde van de oorlog en morgen vieren we het. Omdat vrede onlosmakelijk verbonden is met oorlog. Omdat er geen vrijheid bestaat zonder strijd. Vandaag dus het verdriet, morgen de vreugde. Opdat we niet vergeten. Opdat de geschiedenis zich niet herhaalt. Helaas herhaalt de historie zich voortdurend, in telkens net even andere vormen. Nog altijd is er strijd, tussen staten en terroristen. Of tussen dictators en vrijheidsstrijders, dat hangt af van het perspectief dat je kiest.

Zelfs democratie is geen vrijbrief voor vrede, zo betoogde Isaiah Berlin in ‘Twee opvattingen van vrijheid’. “Democratie kan misschien een bestaande oligarchie, een bevoorrechte enkeling of groep individuen ontwapenen, maar het kan individuen nog steeds even ongenadig onderdrukken als welke andere heerser dan ook.” Dat citaat haalde Tommy Wieringa vorige maand aan in zijn Kousbroeklezing , die ik bezocht. Hij bekritiseerde de privacy-schendende politiestaten waarin we tegenwoordig bijna allemaal leven. Wieringa: “De overheid en de terrorist hebben hun mensbeeld gemeen: er zijn geen onschuldigen.”

Wantrouwen Zowel gekozen als ongekozen leiders lijken iedereen te wantrouwen, aldus Wieringa. Natuurlijk zijn er onschuldigen, zeker in oorlogstijd. Het probleem is de achterdocht, het wij/zij-denken. Dat was de basis van de Tweede Wereldoorlog, waarin hele bevolkingsgroepen werden uitgesloten, afgevoerd en vermoord. Datzelfde wij/zij-denken woekert nog steeds – in beduidend mildere vorm, maar toch griezelig aanwezig. Discriminatie was er altijd en is er nog steeds. De samenleving polariseert zodra het over de islam gaat of over bootvluchtelingen. Mensen worden ontmenselijkt, wordt gezien als probleem, parasiet of plaag.

Laten we leren van de oorlog, laten we leren van de vrede. Er is gevochten voor onze vrijheden, dus laten we onze vrijheden koesteren. Laten we vooral ook vrij zijn in ons hoofd. Een gezonde samenleving is gebouwd op vertrouwen, niet op wantrouwen.

cc-foto: Jeroen van Luin