Het boerentheater is vooral bedoeld om het onderste uit de stikstofkan te halen

Sinds 2014 is er 5,8 miljard euro naar onze boeren gegaan, waarvan 3,4 miljard naar de houders van koeien.

Boeren moeten een duidelijk en welomschreven toekomstperspectief krijgen en wel zo snel mogelijk. Daarover zijn we het allemaal eens. Op het CDA-congres van zaterdag jongstleden werd dan ook gesproken over ‘zorgen voor een goede boterham voor onze boeren’. Maar je hebt boeren in alle maten en soorten, dus over welke hebben we het precies?

Volgens de Algemene Rekenkamer zit 36 % van de boeren onder het wettelijk minimumloon. Een mooie taak voor de overheid om deze boeren – op maat – te helpen, zou ik denken. Maar zij bevinden zich niet op de radar van de media en de politiek. Zo te zien gaat het noch onze premier, noch ons staatshoofd of de boerenorganisaties en zeker niet de banken om deze ‘losers’, die nu eenmaal niet mee kunnen komen.

Tara! Daar zijn de boerenmiljonairs! Volgens het CBS is ‘van elke vijf werkende miljonairs er een actief in de landbouw’. Van de veeboeren is 43 % miljonair.

Voor hun rijkdom worden ze flink geholpen door de Europese subsidies die bestemd zijn voor ‘een redelijk inkomen’ – de goede boterham van het CDA - en ‘vergroeningsmaatregelen’. 

Sinds 2014 is er 5,8 miljard euro naar onze boeren gegaan, waarvan 3,4 miljard naar de houders van koeien. Bij wie komt dat terecht? De EU-regel is: hoe meer hectares, hoe meer subsidie. Dat geeft een perverse prikkel, want het stimuleert schaalvergroting en (de mogelijkheden van) intensivering. Deze grote spelers verkeren mede door hun subsidie van tonnen per jaar in een gunstige positie om te onderhandelen met de banken, de agrochemie, de voederbedrijven, de zuivelgiganten en de lokale overheden. Anders dan de kleine boeren - € 2500 subsidie per jaar – die het steeds minder kunnen volhouden. Totdat ze door de grote spelers worden opgekocht, zodat die weer meer hectares bezitten en meer subsidie ontvangen.

Het aantal megastallen in Nederland is dan ook in de afgelopen vijf jaar toegenomen, volgens onderzoeksinstituut Wageningen Environmental Research (WENR). Maar liefst duizend in 2021, bijna een kwart meer dan de 801 stallen in 2017. In de meeste megastallen (514) zitten melkkoeien.

Subsidie

Maar boeren ontvangen niet alleen Europese subsidie, ook Nederlandse.

Daarom een korte case study. Er is ooit uitgerekend hoeveel subsidie de boer kreeg die in 2019 met zijn trekker de deur van het Groninger provinciehuis vernielde. Het jaar daarvoor ontving de man 120.917 euro subsidie vanuit Den Haag en Brussel. Bijna 35.000 euro daarvan kreeg hij voor de ‘vergroeningsmaatregelen’. Bovendien ruim 4.000 euro als jonge agrariër. Tenslotte 80.339,86 euro via de ‘basisbetalingsregeling’. Dat is een directe, generieke inkomenssteun zonder verplichtingen, gebaseerd op Europese regelgeving.

Worden boeren als deze lolbroek in ons land ‘niet gehoord’? Wie de media een beetje volgt, weet dat zowel het gehate ‘Den Haag’ als de provincies zeer geregeld formele contacten onderhouden met lobbyclub LTO en de verschillende boerenvakbonden. Bovendien zitten de boeren zelf in de bestuursorganen bij wie moet worden gelobbyd. Denk aan hun geborgde zetels in de waterschappen. En met name op provinciaal en regionaal niveau blijken er veel personele unies te bestaan tussen gekozen bestuurders en de vertegenwoordigers van boerenorganisaties, die meestal ook eigenaar van een agrarisch bedrijf zijn. Zulke belanghebbende statenleden stemmen in diverse provincies over de stikstofplannen. Dat zijn de statenleden die onlangs een kleine meerderheid op het VVD-congres tegen de plannen kregen. De CDA-collega’s wasten zaterdag de oren van hun partijleider Hoekstra en Tweedekamerfractie.

In Lochem weigerde het college van B & W ondanks de dreiging van boeren een brief aan de regering te sturen tegen de stikstofplannen. De grootste coalitiepartij echter deed dit desondanks toch, de volgende dag. Haar wethouder heeft een melkveebedrijf.

Bemiddelaar Remkes zal een compromis bedenken dat nog voorzichtiger is dan de voorstellen van zijn commissie een paar jaar geleden. VVD, CDA en CU zullen daarmee hun oppositie in de provincies – die nu al bezig zijn met compromissen - paaien met de belofte ‘hun stinkende best’ te doen in Brussel. En dat gaat fout. Nederland heeft afgesproken dat in 2030 de stikstof-uitstoot met 50 % is gereduceerd en 30 procent van het grondgebied beschermde natuur moet zijn. Nu is 13 % natuur, waaraan nog steeds wordt geknabbeld en 60 % landbouwgrond. De provincies moeten uiterlijk 1 juli 2023 hunnen plannen presenteren. Nog zeven jaar te gaan.

Waar moet die nieuwe 17 % natuur en het leeuwendeel van de stikstofreductie vandaan komen? Simpel, volgens Bartjens, door het landbouwareaal te verminderen tot 47 % van ons grondgebied. Waarschijnlijk helpt dat automatisch ook bij de stikstofreductie. Dat krijgt Remkes er nooit en nimmer door bij de coalitie en de lobbyisten. 

Het geduld is op

Daarom deugt volgens de Europese Commissie het Nederlandse landbouwbeleid al jaren van geen kant. Ze vraagt zich af of de miljarden die wij aan het landbouwbeleid uitgeven, überhaupt wel nut hebben. Want daarover heeft Nederland immers geen concrete ideeën. Al de problemen die worden veroorzaakt door de enorme veestapel worden steeds maar niet aangepakt. Daarom loopt hoogstwaarschijnlijk binnenkort de exorbitante afwijking van de mestquota af waarvoor onze lobbyregering bij de EU telkens weer een uitzonderingspositie kon bedingen. 

Niet alleen omdat het geduld van de andere lidstaten op lijkt, maar vooral omdat er een nieuwe EU-wet komt inzake natuurherstel. Een wet die voor het eerst werkelijk een halt toeroept aan het verdwijnen van flora en fauna. Boeren zullen hierdoor gedwongen worden stukken land vrij te laten voor bomen en heggen, hun pesticiden gebruik halveren en wat dies meer zij.

Tarara! Daar zijn de kleinschalige boeren! De losers! Juist die zijn uitstekend geschikt om via de menselijke maat extensief via milieuvriendelijke methoden onze agro-sector werkelijk te transformeren. Bedeel hen ruimhartig en onder heldere condities uit het stikstofpotje van Rutte IV. Ze kunnen van lelijke eendjes de zwanen van het platteland worden. 

Op zich volkomen terecht dat boeren deze dagen demonstreren bij distributiecentra van de supermarkten. Ze zouden ook naar andere bedrijven kunnen gaan die hen al decennia afknijpen. Naar de Rabobank, de producenten van bestrijdingsmiddelen en veevoer, naar de slachterijen en de ecomodernisten. Maar dat doen ze niet en het protest bij de distributiecentra is niet zozeer gericht tegen de supermarkten, maar tegen de regering.

Voorhoedegevecht

Ook al distantieert LTO zich formeel van de protesten en beweren Farmers Defence Force, Agractie en Voll Gass zeer stellig dat ze niet verantwoordelijk zijn voor de organisatie van de acties – een juridisch trucje opdat hun leiders niet vervolgd kunnen worden - het scenario van het boerentheater is zonneklaar. 

Het nieuwe natuurstandpunt van de EU was de LTO eerder bekend dan u en ik en de lobbyclub weet uiteraard vrij gedetailleerd wat de consequenties voor de leden zijn. 

De huidige acties lijken daarom een achterhoedegevecht met als framing het behouden van de gezellige plattelandscultuur zoals we die we uit Boer zoekt vrouw kennen. Neen, het gaat om een voorhoedegevecht dat ervoor moet zorgen dat de grote spelers – immers de grootste vervuilers – het onderste uit de stikstofkan kunnen halen. Die is dan volgens verschillende berekeningen snel leeg. Jammer voor de kleine spelers die zich even zwanen waanden, maar nu achter het net vissen. 

Vanzelfsprekend sloten de grote spelers in de (over-)visserij zich snel aan bij de boerenprotesten.

Het is onprettig om te constateren, maar voor al die miljoenen die naar boerenmiljonairs zullen gaan, ondervinden wij deze dagen zeer hinderlijke verkeersoverlast, lege schappen, platte demagogie, lullig nepnieuws, maar ook intimidatie en in Harderwijk zelfs racisme.