Het beschavingsoffensief tegen Zwarte Piet

Apeldoorn ligt op de Veluwe. Daar hadden ze tot in de twintigste eeuw in de dorpen een oude traditie die zonneklaar de heidense oorsprong van het Sinterklaasfeest laat zien. De goede sint is een gekerstende versie van een oude Germaanse god, waarschijnlijk Wodan, die op zijn achtpotig paard Sleipnir langs de hemel trekt om met zijn ene oog door de rookgaten bij de mensen naar binnen te kijken om vast te stellen of zij wel genoeg aan hem offeren. In een zeer grijs verleden maakten christelijke missionarissen van deze god een bisschop. De kinderen brengen nog steeds offers door bij de schoorsteen brood en wortels te plaatsen voor het paard. In ruil worden zij dan door de bisschop/god begunstigd.

Gebrande kurk In het gevolg van Wodan reisden bovennatuurlijke wezens mee, die veelal werden geassocieerd met vruchtbaarheid. Nu weet U waar de zak en de roe voor staan. In de Veluwse variant is de oppergod naar de aarde afgedaald en met die bovennatuurlijke wezens gecombineerd. De sinterklaas van de Veluwe heeft zijn gezicht met gebrande kurk zwart gemaakt. Hij sleept aan zijn voet een ketting met zich mee. Dat is weer zo’n christelijke verwijzing naar een door de heilige bisschop getemde duivel die je in allerlei delen van Europa in verschillende gedaantes terugvindt. Aan de hoge hoed van de Veluwse sint hangt een belletje. En hij draagt een heksenbezem in plaats van een staf. Deze figuur komt uit een boos sprookje en hij kan maar moeilijk van de vrouwen afblijven.

Dit soort sinterklazen vind je in een wat andere vorm alleen nog maar op de Waddeneilanden, in het bijzonder Ameland maar in de achttiende eeuw nog was deze traditie veel wijder verspreid. Tot en met Amsterdam. In 2014 liet het theatergezelschap Sjamandada zich door dit alles inspireren. Het bracht een zwarte klaas terug naar de hoofdstad in de hoop zo een positieve rol te kunnen spelen in de Zwarte Piet discussie.

Helpers Uitgerekend Apeldoorn, de grootste stad op de Veluwe met tal van vaak zeer tradtionele onderhorigheden tot in de wijde omgeving, wil nu de kleur zwart uit het Sinterklaasfeest halen. Zwarte Piet moet vervangen worden door helpers, juicht de burgemeester alsof hij zojuist het ei van Columbus heeft gevonden. Dat zal hem duur te staan komen want hij kondigt er meteen bij aan dat er over het uiterlijk van deze helpers overleg zal volgen met de NTR en andere bij de intocht betrokken instanties. Dat is een recept voor buitengewoon nare discussies. Die zullen dan ook gevoerd worden met alle stennis van dien. Helpers. O god in de hemel, sta me bij.

Zwarte Piet is geen slaaf. Nooit geweest ook. Nooit als zodanig beschouwd. Gewoon niet. Er is tegenwoordig een groep mensen die in de geliefde metgezel van Sint Nicolaas wel degelijk een slaaf in zien omdat zij de maskerade in verband brengt met een Amerikaanse traditie, die van de blackface. Dít is een voorbeeld van blackface.

Pot ketel Hoewel de gelijkenis met de Nederlandse Zwarte Piet zowel in kledij als gedrag niet meteen voor de hand ligt, beschouwen zij deze fantasiefiguur ook als een racistische karikatuur. Zij krijgen daarbij veel steun uit de Verenigde Staten waar de neiging bestaat elke culturele traditie waar ook ter wereld aan hun eigen maat te meten. Als Nederland ze daarvan een verwijt maakt, komt dat dicht in de buurt van ‘de pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet’.

Zo heeft het Nederlandse koloniale gezag op Curaçao hand in hand met de handelselite in Willemstad bijna tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw een verbeten strijd gevoerd tegen de Afrikaanse tradities van de bevolking, met name de Tambú omdat die zedeloos zouden zijn en barbaars. In plaats daarvan moesten de Curaçaoënaars zich zoveel mogelijk spiegelen aan het gedrag van hun Nederlandse heren en de daarmee verbonden voorname families in de hoofdstad. Op zondag netjes naar de kerk, op palmpasen een paasstok met lekkernijen naar de zieken brengen maar geen rare dansen op erotiserende ritmes. Uitleg van de Tambú-liefhebbers werd niet geaccepteerd. Deze onbeschaafde lieden hadden zelf geen idee van waar zij mee bezig waren.

Tegenwoordig heeft racisme de onzedigheid als hoofdzonde vervangen al zie je hier en daar ook op dit gebied een kentering, bijvoorbeeld in de top van het FvD zoals bleek toen de leider van die partij zich aan een literaire recensie waagde.

Oud-liberale levensstijl Apeldoorn is sinds de negentiende eeuw een plaats waar gefortuneerde Nederlanders zich graag vestigden. Zij bouwden kapitale villa’s in de omgeving van het Loo waar de majesteiten zich zeer op hun gemak voelden. Zij brachten een oud-liberale levensstijl met zich mee die in de straten van Apeldoorn nog voelbaar is. Men is minzaam en op zijn hoede. Men gaat met iedereen goed om. Men woont de Matthëus Passion bij maar houdt zich verre van de kerken waar dominees vol passie de verdoemenis in het vooruitzicht stellen aan wie niet uitverkoren is. Het gevoel, het spel, de losgeslagenheid, het geloof dat zich tot in het diepst van je ziel boort, het carnaval verwerpen zij. In plaats daarvan kiezen zij voor beschaafd vermaakt. In 1956 zette de burgemeester de mobiele eenheid in tegen rock and roll fans, nadat hij de film Rock around the clock had verboden als barbaars en gevaarlijk voor de zeden.

Nu is bij de mensen die er in Apeldoorn toe doen, Zwarte Piet in de reuk van onbetamelijkheid komen te staan. Hij maakt deel uit van de niet te controleren volksheid waar men in de villabuurten van deze plaats altijd zoveel afstand van heeft genomen. Zwarte Piet is niet meer van deze tijd. Hij verdient geen plaats in het beschaafde milieu. Hij is een rustverstoorder. Hij is beledigend.

Beschavingsoffensief Daarom miskent de burgemeester de Veluwse volkstradities en wil van Zwarte Piet een naamloze en vooral gezichtsloze helper maken. En wie van hem houdt, omdat hij nu eenmaal tot de traditie van zijn gezin, zijn familie, zijn sociale milieu behoort, die moet dimmen en een beschavingsoffensief over zich heen laten gaan. Die wordt net zo behandeld als de Nederturken, de Nedermarokkanen, de Nedersomaliërs, de Nederpolen en de andere (betrekkelijke) nieuwkomers in Nederland die het verwijt krijgen dat zij niet integreren. De liefhebbers van Zwarte Piet worden precies zo behandeld. Zij moeten zich aanpassen. Zij worden gedwongen in de mal die de zich beschaafd achtende machthebbers op het gemeentehuis voor hen hebben klaargezet. Zij moeten hun tradities vaarwel zeggen omdat de mensen die de tóón aangeven hebben vastgesteld dat zij strijdig zijn met “onze waarden”.

U merkt; dat verdommen zij. Zoals de Nederturk zich zijn liefde voor Galatasaray niet laat ontzeggen en juist vanwege die opgetrokken wenkbrauwen bij de etnische Nederlanders met extra veel Schwung en extra veel Turkse vlaggen de Hofpleinvijver in springt als zijn club kampioen is geworden. Ook laten zulke mensen zich niet gelegen liggen aan bezwaren tegen ritueel slachten omdat dit nu eenmaal bij hun tradities en hun overtuigen hoort. Zij verzetten zich tegen de assimilitatiedwang van de georganiseerde braafheid in dit bleke land en terecht.

Het merkwaardige is dat bij dit alles de verschijning van Sint Nicolaas altijd buiten schot is gebleven. Hij loopt erbij als een verklede pensionado uit Benidorm. En dat terwijl hij toch uit Spanje komt. Even terug naar de heidense traditie. Wodan is altijd geassocieerd met de zonnestralen en warmte. Het is dus niet gek dat hij eenmaal getransformeerd tot bisschop met het zuiden werd geassocieerd. En welk land ligt in het zuiden? Spanje, eindbestemming voor de zondaars die een pelgrimsreis maakten naar Santiago de Compostela.

Waarom is Sinterklaas – toch nadrukkelijk geen Nederlander van geboorte – eigenlijk niet donker, net zoals zijn zwarte medewerkers? Hij komt tenslotte ook van verre. En in Spanje zelf, waar zijn rol door de drie koningen wordt gespeeld, treedt altijd de zwarte Melchior aan. En het heeft in ons land vroeger gewemeld van de zwarte klazen.

Misschien hebben wij ons wel vergist. Misschien is Sint Nicolaas wel nooit blank geweest en heeft hij zich altijd geschminkt. Verdomd, nu ik erover nadenk, Jörgen Rayman, Prem Radakishun, Roué Verveer, in wie van hen verbergt zich de ware Sint Nicolaas? Of heeft gewoon Patrick Mathurin de oudste rechten ? Wij hebben de kwestie altijd van de verkeerde kant bekeken.