Het antwoord op roeptoeters: sociale democratie vanuit een constructieve samenleving

Het echte ongenoegen van mensen zit in de onzekerheid

Wat koop je voor idealen over een leefbare en duurzame wereld, als eigenbelang voorop staat en mensen niet willen dat hun eigen wereld wordt verstoord? Er zijn veel groepen die het eigen belang voorop stellen, denk aan boeren, klimaatontkenners, CEO's, antivaxxers, extreem identiteitsdenkers enz. En er zijn politici die bij die groepen stemmen proberen te winnen door te herhalen wat zij willen horen en dat met een sausje populisme kanaliseren

Intussen ontstaat er een strijd van iedereen tegen iedereen, met lokale, nationale en wereldwijde brandhaarden. Er zijn in de loop der tijd verschillende systemen voorgesteld om ons daartegen te behoeden. Het communistisch systeem met zijn gelijkheidsideaal liep vast in een nietsontziende staatsbureaucratie en daarmee het gebrek aan prikkels bij individuen om hun belangen ondergeschikt te maken aan het gemeenschapsideaal. Nationaal socialistische systemen lopen vast in dictatoriale verheerlijking van de eigen identiteit, uitsluiting en ontkenning van de waarde van andere culturen en van individuele kenmerken van ras en gender. En het kapitalisme dat juist het eigenbelang als belangrijkste motor van het systeem ziet, is vastgelopen in de vernietiging van gemeenschappelijke belangen en de zorg voor elkaar die daarvoor moet worden geborgd. Ook een te sterke overheid die middels wetten en regels probeert om belangrijke kernwaarden van gezondheid, natuur en milieu, veiligheid, vrijheid en ontplooiing te waarborgen, dreigt vast te lopen in overregulering en verzet daartegen.

Ik ben van mening dat een sociaaldemocratisch systeem op zoek moet naar het optimaal samengaan van persoonlijke behoeften en strevingen en maatschappelijke belangen. De eigen ruimte die mensen behoeven zou zo moeten worden samengebracht met toekomstbestendige waarden voor maatschappij en wereld, dat het geloofwaardig en acceptabel is voor een groot deel van de bevolking. We kunnen niet van alles roepen over een ideale wereld zonder rekening te houden met de geschiedenis, de gewoontes en de gevoelens van kwetsbare mensen. Dat leidt alleen maar tot weerstand. Ook in een democratisch bestel lopen mensen achter sterke leiders aan die de baas willen spelen, soms met de beste bedoelingen, maar vaak ook met het eigenbelang en ideologie voor ogen. In veel gevallen worden zondebokken aangewezen om ongenoegens van mensen te kanaliseren en daarmee mensen achter zich te krijgen.

Het echte ongenoegen van mensen zit in de onzekerheid of er genoeg garanties zijn om blijvend in basisbehoeften te voorzien, vaste gedragspatronen te kunnen uitvoeren en idealen te kunnen verwezenlijken. Vaak hebben met name mensen aan de onderkant van de samenleving het gevoel dat ze aan hun lot worden overgelaten en dat ze toch maar als minderwaardig worden beschouwd. In dit kader zou er minder aan het bedenken van allerlei compenserende lapmiddelen maar meer systematisch aan samenlevingsopbouw gedaan moeten worden. Samen nadenken over hoe je je leven inricht en vorm geeft en hoe je jezelf en elkaar daarbij helpt. Waar vind je de zin van het bestaan, en hoe onttrek je je aan de dwang om enkel materieel rijker te moeten worden of de beste te moeten zijn om je ellende achter je te kunnen laten?