Het Amsterdam Koerdisch Film Festival staat in het teken van de vrouw, leven en vrijheid
"In Syrië willen ze ons arabiseren. In Turkije willen ze ons turkificeren."
Tijdens de eerste editie van het Amsterdam Koerdisch Film Festival in 2022, raakte mijn vriend (oorspronkelijk uit Sinjar) diep onder de indruk van de film 'Neighbours'. Het heeft een blijvende indruk op ons achtergelaten. De kracht en ontroering van de Koerdische filmindustrie kwam volledig tot uiting in deze bijzondere productie. Een tijdje geleden zei de Koerdische filmmaker Mano Khalil in een interview: "Enkel zeggen dat ik een Koerd ben, is een politieke daad."
Mano Khalil groeide op in het Koerdische Qamishli nabij de Turkse grens onder het regime van Hafez al-Assad. Hij studeerde geschiedenis en rechten aan de Universiteit van Damascus en verhuisde naar Tsjechoslowakije om film- en literatuurwetenschap te studeren. Sinds 1996 woont hij in Zwitserland.
Tijdens het hoogtepunt van het pan-Arabische nationalisme, onder het regime van Hafez Assad, omvatte de Syrische onderdrukking van hun Koerdische minderheid door de regering gestuurde landonteigeningen, gedwongen verhuizingen, gevangenschap en marteling. Het was niet veel beter voor de Koerden die in Turkije woonden. Tot zeer recent erkende de Turkse regering het bestaan van de Koerden niet als een aparte etniciteit. In Turkije wordt het uitdragen van de Koerdische cultuur gezien als een daad van separatisme.
Met zijn laatste film 'Neighbours' verkent Mano Khalil thema's die centraal staan in de Koerdische ervaring in Syrië. Hoewel de film begint in een vluchtelingenkamp in Rojava, ook wel Noordoost-Syrië, wordt het verhaal verteld via een flashback die zich 40 jaar eerder afspeelt, gezien door de ogen van de 6-jarige Sero.
Sero's buren, Nachum, diens vrouw en hun dochter, zijn Joods. De familie van Sero heeft sterke banden met de familie van Nachum. Omdat het dorp geen elektriciteit heeft, steekt Sero op vrijdagavond de kerosinelamp van zijn buurman aan. Voor Sero betekent het gebrek aan elektriciteit in zijn dorp dat hij geen tekenfilms op televisie kan kijken. Dit maakt hem getuige van de vrouw van Nachum die haar man berispt omdat hij het dorp niet wil verlaten. "We zullen hier gedood worden", waarschuwt ze haar man.
Sero's leven verandert dramatisch wanneer er een nieuwe leraar arriveert op de dorpsschool met slechts één klaslokaal. De leraar kondigt aan dat hij de studenten in het Arabisch zal onderwijzen, een vreemde taal voor Sero, die alleen Koerdisch begrijpt. De doelen van de leraar zijn om de kinderen te indoctrineren in Syrische eenheid: vrijheid, socialisme, liefde voor "onze eeuwige leider Hafiz Assad" en haat voor "de zionistische en Koerdische entiteit".
Sero's grootvader legt het hem uit: "In Syrië willen ze ons arabiseren. In Turkije willen ze ons turkificeren."
Sero begaat zijn eerste politieke daad wanneer hij zich bij zijn oom Aram voegt om een helder Koerdisch drietal rode, gele en groene ballonnen voor de geschuttoren aan de Turkse kant van de grens in de lucht te gooien. Een Turkse grenswachter schiet de ballonnen neer met een machinegeweer. Later doodt de grenswachter Sero's moeder. Sero droomt ervan dat ooit de lucht vol is van groene, rode en gele ballonnen. Het Ba’ath regime arresteert en vermoordt Aram. Sero's vader helpt de vrouw en dochter van Nachum te vluchten uit Syrië.
Aan het begin van de film zegt de dan 40-jarige Sero in een voice-over: "In het dorp zijn er geen geheimen, alleen verhalen." Het komt sterk overeen met hetgeen Ariel Sabars in zijn memoire “My Father’s Paradise” stelt: "Ik ben de bewaarder van de verhalen van mijn vader. Ik ben de bewaker van zijn eer. Als eerstgeboren zoon van een Koerdisch-Joodse vader, zijn dit mijn plichten."
Noch de Koerden noch de Koerdische Joden hebben veel geschreven geschiedenis nagelaten. Het waren de verhalenvertellers, die de mondelinge cultuur en geschiedenis generaties na generatie hebben overgedragen. De discriminatie tegen minderheden heeft zich tot op heden in een gemeengoed in bijna alle landen in het Midden-Oosten ontwikkeld. De Koerden leven in het gebied, van wat nu Turkije, Syrië, Iran en Irak is - sinds lang voor het pan-Arabisch nationalisme en Turks nationalisme opkwamen. Veel terroristische groeperingen, zoals de Taliban, ISIS en Al-Qaeda beschouwen religieuze minderheden zoals de Bahai's, Jezidi’s, Alevi’s, Yazdani’s, Kakai en Yarsani als ketters, en rechtvaardigen en moedigen zelfs geweld tegen hen aan.
Zelfs wanneer "Neighbours" verhalen vertelt over onderdrukking en vervolging, houdt regisseur Khalil het luchtig. Waar zijn voormalig Baathistische leraar didactisch is, is hij dat nooit. De film zit vol met personages die je niet zou verwachten te ontmoeten. En er zijn veel goede verhalen in dit kleine dorp.
Wie niet alleen films wil zien, maar daadwerkelijk wil bijdragen aan het bestaan van het Amsterdam Koerdisch filmfestival vindt op de website van het festival een donatielink.
Het Amsterdam Koerdisch Filmfestival is vanaf 12 t/m 14 mei 2023 te zien in Het Ketelhuis te Amsterdam.