Het alternatief voor Rutte IV zou nog wel eens veel erger kunnen zijn

Misschien wel Van der Plas I.

De coalitiepartijen vertrouwen elkaar niet. Ze doen niets dan elkaar dwarszitten en ruziemaken. Het regeerakkoord is niet meer dan een vodje papier waar niemand nog enige waarde aan hecht. Kortom: het kabinet is uitgeregeerd, het moet vertrekken. Zo snel mogelijk.

Dit soort dingen kun je de hele dag door horen en lezen. Iedereen – nou ja, bijna iedereen – vindt het. Vreemd is wel dat geen mens zich schijnt af te vragen wat voor Rutte IV in de plaats zou moeten komen. Een heel ander kabinet uiteraard. Socialer, vindt menigeen, met oog voor de noden van deze tijd. Maar is het denkbaar dat zo’n regering gevormd kan worden? Nauwelijks, als je afgaat op de opiniepeilingen. En waar zou je anders op moeten afgaan?

Volgens de polls maken PvdA en GroenLinks een kans – of in elk geval een kansje – bij verkiezingen de grootste partij te worden. Dat wil zeggen: áls ze samengaan, zoals de bedoeling is. Laten we er eens vanuit gaan dat ze één lijst vormen. Op hoeveel zetels kan die rekenen? Volgens de aller-, allergrootste optimisten wellicht 30. Vooruit, dat aantal noteren we. 

Maar die 30 zetels moeten natuurlijk wel ergens vandaan komen. Ik vrees dat D66 een belangrijke (onvrijwillige) donateur zal zijn. De democraten hebben nu 24 Kamerzetels. Is het onzin om te veronderstellen dat er daar hooguit 15 van overblijven? Lijkt mij niet.

Dus PvdA/GroenLinks 30 en D66 15. Dat maakt samen 45. Een volstrekt hypothetisch getal overigens. Waarschijnlijk zal het in werkelijkheid een stuk lager uitvallen. Maar we zijn ons rijk aan het rekenen, toch? 

Niettemin: met welke partijen zouden PvdA/GroenLinks en D66 moeten samenwerken? Met andere linkse partijen? Het lijkt me uitgesloten dat SP, Partij voor de Dieren, Volt, Bij1 en – vooruit – DENK  samen meer dan 30 zetels zullen krijgen. 25 lijkt mij een veel redelijker aantal. 45 en 25 is 70. Nog lang geen Kamermeerderheid. En dan hebben we ons nog gebaseerd op het meest rooskleurige scenario. In het echt zou het wel eens vies kunnen tegenvallen.

Met andere woorden: een geheel uit progressieve partijen bestaande coalitie zit er niet in. Heel wat realistischer lijkt mij een kabinet waaraan naast PvdA/GroenLinks en D66 ook VVD en CDA meedoen. Dat zijn – op één na – dezelfde partijen die Rutte IV vormen. Of je daarmee een heel ander beleid kunt voeren dan dit kabinet is de vraag. Ook al zou je dan een zogenaamd linkse premier mogen leveren. 

Wat nog veel meer de vraag is: willen VVD en CDA wel? Bij de vorige formatie verzetten zij zich hevig tegen een samenwerking met de ‘linkse wolk’. Zou dat straks anders zijn? Tijdens deze kabinetsperiode is gebleken dat VVD en zeker CDA ook niet met D66 overweg kunnen. Ze zijn veel te bang om de boeren, of andere delen van hun achterban, voor het hoofd te stoten. 

Het lijkt mij aannemelijk dat ze zullen streven naar een kabinet zonder zelfs de meest gematigde vorm van links. Dat betekent de handen ineenslaan met bijvoorbeeld de BoerBurgerBeweging (BBB) en JA21, partijen die ze nog geen van beide hebben uitgesloten. Twee partijen ook die het volgens de peilingen heel goed doen. Hun verkiezingswinst zal waarschijnlijk ten koste van VVD en CDA gaan, maar die twee centrumrechtse partijen zullen nog wel iets overhouden. Samen met de ‘gematigde populisten’ van BBB en JA21 komen ze dan een heel eind. En anders nemen ze de ChristenUnie, of ander klein grut, er toch gewoon bij?

Een kabinet van VVD, CDA, BBB en JA21, al dan niet met de ChristenUnie? Rutte V, of misschien wel Van der Plas I. Is Rutte IV dan niet toch minder erg?