Het afschaffen van het lage btw-tarief is een goede maar kansloze zaak

De btw is een kleinood in het juwelenkistje van rechts. Deze belasting drukt – met de accijnzen – op iedereen even zwaar. Alleenstaande moeders met drie kinderen en bijstand betalen een even hoog percentage als Harry Mens en Jeroen van der Veen.

De boel ziet er nog feestelijk uit, een klein jaar na het verdwijnen van de Covid-beperkingen, maar het fundament is zwak. Zestig procent van de huishoudens zit krap bij kas, zo hebben het Nibud, de Universiteit van Leiden en de accountants van Deloitte uitgezocht. Grote uitgaven moeten worden uitgesteld. Onverwachte kosten brengen onoverkomelijke moeilijkheden met zich mee. Bij 46% van de huishoudens vereist het winkelen in de supermarkt al veel passen en meten.

Geen wonder met zoveel inflatie en loonstijgingen die op zijn best de geldontwaarding enigszins bijhouden. Je kunt dit probleem ook anders onder woorden brengen: te veel mensen hebben te weinig geld in de portemonnee. Men hoort dan ook allerwegen: werk moet lonen. Over het algemeen wordt deze opmerking gevolgd door de verzuchting: de lasten zijn te hoog.

Lilian Marijnissen, politiek leider van de SP, wil hier iets aan doen. Zij stelt voor het lage tarief van de btw tot nul procent terug te brengen. Dat geldt immers voor alle eerste levensbehoeften. Je zou zeggen dat het applaus voor deze eenvoudige maatregel daverend was. Maar nee: economische wijsneuzen zoals Aylin Bilic of Sandra Phlippen heffen meteen de vinger. Dat steken producenten en supermarkten in eigen zak, zo waarschuwen zij. En vooral de rijken zullen hiervan profiteren. Dat is een merkwaardig argument. De bewoners van de villawijken zijn toch niet in staat meer eten naar binnen te werken dan gewone mensen. Hoezo vooral profiteren? En blijkbaar kunnen ondernemers in hun ogen voor hen niet bedoelde belastingvoordelen straffeloos in eigen zak steken.

Deze kritiek is dan ook niet op feiten maar op ideologie gebaseerd. De btw is een kleinood in het juwelenkistje van rechts. Deze belasting drukt – met de accijnzen – op iedereen even zwaar. Alleenstaande moeders met drie kinderen en bijstand betalen een even hoog percentage als Harry Mens en Jeroen van der Veen. Dit lacht rechts zeer toe, inclusief – laten we dat nog eens sterk benadrukken – PVV, FVD, JA21 en BBB. Van Haga's club hoeven we niet eens te noemen. Die heeft toch geen toekomst meer, zo leren alle peilingen.

Nee, als de usual suspects klagen over hoge lasten, dan geldt dat uitsluitend voor inkomstenbelasting en premies want die worden wél naar draagkracht geheven. Dat is in de ogen van de rechtse politiek allemaal een soort socialisme. Je komt er gezien de huidige kosten van de staat – zeker nu de defensielasten zo omhoog gaan – niet helemaal onderuit maar je zou het toch zoveel mogelijk moeten terugbrengen. Althans, dat belijd je met de mond om rechtstreekse belastingen zo impopulair mogelijk te houden, ook onder gewone mensen. Datzelfde geldt voor de toeslagen. Die lijken een beetje op negatieve inkomstenbelasting. Je krijgt geld vanwege het lage niveau van je inkomen. Dat is in deze vorm van denken natuurlijk helemaal uit den boze. Ook afschaffers van toelagen en uitkeringen roepen er meestal bij: "Werk moet lonen".

Er is maar een manier om werk beter te laten lonen: strijd aan de onderhandelingstafels en als het niet anders kan aan het stakingsfront. Dat zijn de plekken waar op het moment enig resultaat wordt geboekt.

Een afschaffing van het lage btw-tarief zou inderdaad een steuntje in de rug zijn. Waarom zou je in hemelsnaam belasting heffen op brood en aardappelen? Lilian Marijnissen staat in de schoenen van Ferdinand Domela Nieuwenhuis die in 1890 met de volgende totaal kansloze Kamermotie de spijker op de kop sloeg: 

"De Kamer
Overwegende dat de indirecte belastingen te zwaar drukken op dat deel der burgerij, dat het minst in staat is dien druk te dragen;
Overwegende dat meer dan een derde der Rijksinkomsten door indirecte heffingen inkomt;
Gelet op de algemeen heerschende en meermalen geopenbaarde begeerte naar verbetering hierin;
‘Besluit Zijne Exellentie den Minister van Financiën uit te noodigen onmiddellijk die maatregelen te beramen, die eene algeheele herziening van onze belastingwetgeving voorbereiden, en wel in dien zin, dat de heffingen op de allereerste behoeften des levens worden vervangen door de zoodanige, die met de draagkracht der natie in overeenstemming is."

Lilian Marijnissen maakt net zo weinig kans als Domela Nieuwenhuis. De negentiende eeuw lijkt wel terug.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de Eerste Kamer