Minister Hennis treedt af, Klaas Dijkhoff vervangt haar

Klaas Dijkhoff zal de opgestapte minister Hennis van Defensie vervangen. Dat heeft de Rijksvoorlichtingsdienst bekend gemaakt. Dijkhoff is tevens demissionair staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. De verwachting is dat ergens volgende week het nieuwe kabinet het regeerakkoord zal presenteren, erg druk zal Dijkhoff het dus waarschijnlijk niet krijgen.

Minister Hennis van Defensie maakte dinsdagavond bekend op te stappen. Aan het einde van haar eerste termijn in het debat met de Kamer over de missie in Mali zei ze haar politieke verantwoordelijkheid te nemen. Ook de commandant der Strijdkrachten, Tom Middendorp, legt zijn functie neer, na het vernietigende rapport van de OVV over het falende beleid bij Defensie. Middendorp stapt op uit eigen beweging, zegt Hennis. Overigens zou de generaal over twee dagen het commando overdragen aan zijn opvolger, vice-admiraal Bauer.

De conclusies in het OVV-rapport zijn hard. Door ernstige tekortkomingen bij Defensie kon het fatale ongeluk in Mali in 2016, waarbij twee militairen om het leven kwamen en één militair gewond raakte, plaatsvinden. Hennis liet aan het einde van het debat, dat op het scherpst van de snede werd gevoerd, haar politieke verantwoordelijkheid te nemen en dus af te treden.

Hennis:

NRC schrijft over het debat :

In zijn afscheidstoespraak heeft Tom Middendorp forse kritiek geuit op de bezuinigingen op de krijgsmacht. Middendorp gaf in zijn toespraak toe geworsteld te hebben met slinkende budgetten. Hij voelt zich verantwoordelijk voor de missie in Mali, omdat hij akkoord ging met de missie.

Ook demissionair premier Rutte heeft inmiddels gereageerd op het aftreden. In een verklaring voor de pers zegt hij:

Premier Rutte prijst de afgetreden minister Hennis om haar inzet, passie en betrokkenheid: https://t.co/KqYTbLe2MS pic.twitter.com/uUKQfViOBJ

— NOS (@NOS) 3 oktober 2017

Eerder: Demissionair minister Hennis van Defensie kan zich opmaken voor een zwaar debat, dinsdagmiddag in de Tweede Kamer. Vlak voor het aantreden van een nieuw kabinet, met daarin hoogstwaarschijnlijk een nieuwe ministerspost, gaat de politieke carrière van Hennis een onzekere fase in.

Vorige week oordeelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in een snoeihard rapport dat Defensie ernstig tekort was geschoten in de zorg voor de veiligheid van Nederlandse militairen. Nadat willens en weten afgekeurde granaten waren ingezet in Mali, kwamen twee militairen om het leven. Hennis liet een dag na verschijning van het rapport weten niet te willen ‘aftreden, maar optreden’ en noemde haar eigen positie in de affaire ‘nog wel het minst interessant’.

Dat laatste is de Kamer niet met haar eens en wil dinsdag in gesprek met de demissionaire minister over haar positie. Het zijn namelijk niet alleen en het ongeluk en de vele fouten die eraan vooraf gingen, ook het communiceren van Hennis laat volgens de Kamer flink wat te wensen over.

Volgens de OVV is het niet uitsluitend Hennis die verantwoordelijk is voor het dodelijke ongeluk in Mali. Maandag sprak de Tweede Kamer met leden van de OVV over het rapport en volgens vicevoorzitter Muller van de OVV draagt ‘de totale ambtelijke en politieke top’ van het ministerie van Defensie die verantwoordelijkheid.

De OVV benadrukte dat de ‘can-do-mentaliteit’ binnen het leger extra verantwoordelijkheden met zich meebrengt voor de defensietop. Militairen volgen orders op en zullen niet gauw nee zeggen. Dat betekent dat de leiding ervoor moet zorgen dat zoveel als mogelijk is op hun veiligheid moeten worden toegezien. Volgens de onderzoeksraad leert Defensie echter ook niet van eerder gemaakte fouten: Het is een rode draad in onze onderzoeken. We komen vaak een houding tegen van ‘we zullen het nog een keer uitleggen’, in plaats van ‘wat kunnen we beter doen?’ Ook zegt het OVV-rapport dat voor Defensie de voortgang van de missie in Mali belangrijker was dan de veiligheid van de militairen.

Het debat met demissionair minister Hennis start dinsdagmiddag om 15.45 uur.

Update 16.00 Het Kamerdebat met minister Hennis is van start. Het ministerie van Defensie heeft een rapport opgesteld naar aanleiding van de gebeurtenissen in Mali, maar dat rapport zou aanvankelijk vertrouwelijk moeten blijven. Diverse Kamerleden pleiten ervoor het rapport openbaar te maken, omdat er andere conclusies in zouden staan dan in het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Op verzoek van de Kamer maakt Hennis het rapport nu toch openbaar.

Update 16.40 In de lijn tot het ongeval zijn maar liefst 42 fouten gemaakt. Ook de partij van minister Hennis, de VVD, stelt in het debat harde vragen. Zo wil de VVD onder meer weten waar eind juni niet al een veiligheidspauze is ingelast om alles te controleren in plaats van pas afgelopen vrijdag. De SP vraagt de minister waarom de missie in Mali is verlengd, terwijl al duidelijk was dat het daar niet veilig was. De minister het de Kamer voorgehouden dat het in Mali wel degelijk veilig genoeg was. Daarom wil de SP van haar weten of ze de Kamer verkeerd heeft geïnformeerd. De PVV kondigt een motie van wantrouwen aan omdat Hennis wat de PVV betreft politiek verantwoordelijk is voor het overlijden van de twee militairen in Mali. Ook GroenLinks wil weten waarom Hennis het OVV-rapport al drie maanden in haar bureaulade had liggen, maar nu pas veiligheidsmaatregelen treft. D66 wil weten wie de granaten heeft gekocht en waarom. ChristenUnie wil dat er een einde komt aan de manier waarop Defensie met missies omgaat: Defensie zegt nooit nee, ook niet wanneer er rode seinen zijn.

Update 17.40 Ook het CDA is verbaasd over de keuze van Hennis om zo laat pas veiligheidsmaatregelen te treffen, terwijl de ernstige conclusies van het OVV-rapport al drie maanden geleden bekend waren. Het SGP lijkt het Hennis kwalijk te nemen dat ze geen duidelijk nee heeft laten horen bij de verlenging van de missie, terwijl als zij twijfels zou hebben gehad, ze dat toch had moeten doen. De partij Denk meent dat niemand meer vertrouwen heeft in de minister. De PvdD voegt daaraan toe dat Hennis wat hen betreft nu niet geschikt is voor haar positie, maar ook in een komend kabinet niet geschikt is als minister. De PvdD vindt het bizar dat Hennis – hoewel ze al drie maanden op de hoogte was van het rapport – pas afgelopen weekend excuses heeft gemaakt aan de nabestaanden. Het gebrek aan empathie steekt. De PvdA wil de hele defensie-organisatie onderzoeken, omdat er hoogstwaarschijnlijk meer aan de hand is. FvD-voorman Baudet spreekt in een soort legerpak: hij grijpt zijn spreektijd aan om te illustreren wat er allemaal mis is bij Defensie: zelfs de kleding die de militairen dragen zou van onvoldoende kwaliteit zijn, dat zij dan maar zelf hun schoenen en vesten kopen.

Update 19.50 Nog voordat Hennis haar antwoorden heeft geformuleerd hebben Forum voor Democratie en de Partij voor de Dieren het vertrouwen in Hennis opgezegd. Ook eventuele terugkeer in een nieuw kabinet kan wat betreft deze partijen niet. Hennis wordt genoemd als mogelijke minister van Buitenlandse Zaken.

In haar beantwoording zegt Hennis onder meer dat er bij de aanschaf, opslag en bij het gebruik fouten zijn gemaakt. Het ongeval had misschien niet gebeurd, als dat niet was gebeurd. Haar stellige “niet aftreden maar optreden” noemt ze nu achteraf “knullig”. “Maar ik ben ook maar een mens”, aldus Hennis.

Waarom Hennis niet drie maanden geleden al tot extra inspecties of onderzoek is overgegaan, blijft in het midden. Afgelopen vrijdag is besloten tot extra inspecties, maar Hennis had al drie maanden het OVV-rapport in de lade liggen. “Er wordt niet bewust gespeeld met de veiligheid van onze mensen. Ik ben niet op een rapport gaan zitten”, aldus een zichtbaar geïrriteerde Hennis. De minister houdt voet bij stuk dat zij voldoende maatregelen heeft genomen om de missie veilig te verlengen na juni.

De zorg voor militairen was niet op orde. De minister kan geen antwoord geven op hoe dit heeft kunnen gebeuren. #Hennisdebat @SadetKarabulut pic.twitter.com/B86H0VEcDB

— SP (@SPnl) 3 oktober 2017

Update 20.20 Het debat met Hennis gaat er snoeihard aan toe. Hennis zegt de OVV erkentelijk te zijn voor het rapport, en de aanbevelingen over te nemen. Desondanks zijn er vanuit defensie op een aantal punten andere inzichten. Er is ook nog wat onduidelijkheid over wat medisch gedaan is voor de militair die het incident in Mali uiteindelijk heeft overleefd. Hennis hamert in het debat erop dat zijn leven is gered.

Wat betreft de medische zorg in het ziekenhuis in Kidal zegt Hennis dat een ervaren klinisch specialist van toegevoegde waarde zou zijn geweest, maar dat de zorg uiteindelijk levensreddend is geweest. Hennis over het ziekenhuis in Kidal:

Het lastige is dat Hennis zegt de OVV zeer erkentelijk te zijn, en alle aanbevelingen over te nemen. Tegelijkertijd wil de demissionair minister nog langer dan de drie maanden dat het rapport bij haar in de la lag, de tijd om te kunnen reageren op het rapport met kanttekeningen en kritiek.

SP-Kamerlid Sadet Karabulut wil graag helder antwoord hebben van Hennis over waarom de missie in september is verlengd, terwijl Hennis het OVV-rapport al in handen had.

Volgens Hennis klopt dit niet omdat het ministerie in de zomer extra inspectie heeft uitgevoerd in Mali.

Hoe dan ook vindt de Tweede Kamer de beantwoording van Hennis warrig. Ze blijft volharden dat Defensie het niet eens is met de conclusie van de OVV dat de medische zorg onvoldoende was. Toch zegt ze tegelijkertijd dat ze alle conclusies van de OVV overneemt.

Update 20.50 Over het contact tussen de nabestaanden van de omgekomen militairen en de minister is de afgelopen dagen kritiek geweest. Ze zou te laat contact met hen gezocht hebben. Hennis zegt in het debat dat ze hen heeft gesproken toen de lichamen van de militairen in Nederland aankwamen. Ook zegt ze dat de contacten met de getroffen families via de militaire lijn lopen, omdat niet alle families op een politicus zitten te wachten. “Het kan werken als een rode lap op een stier.”

Update 21.00 Hennis spreekt ook over de ‘can do’-mentaliteit binnen Defensie. Ze zegt dat die mentaliteit er inderdaad is, maar dat veiligheid hoe dan ook voor iedereen voorop staat. Volgens haar kun je die ‘can-do’-mentaliteit niet op een hoop gooien met veiligheidsbewustzijn. Zo zegt de demissionair minister dat eerder special forces en helikopters teruggetrokken zijn, “omdat het niet langer mogelijk was die inzet voort te zetten”. Waarom dat dan in Mali niet ook gebeurd is, wordt uit het debat niet duidelijk.

Minister Hennis treedt af als minister van Defensie. Ook de Commandant der Strijdkrachten, Tom Middendorp, legt zijn functie neer. Dat doet hij volledig uit eigen beweging, aldus Hennis. Middendorp zou a.s. donderdag het commando overdragen aan zijn opvolger, vice-admiraal Bauer.

“Ik stap op als minister”, zei Hennis aan het einde van een debat met de Tweede Kamer. De conclusies van het onderzoek van de OVV zijn glashard. Door ernstige tekortkomingen bij Defensie kon het fatale ongeluk in Mali, waarbij twee militairen om het leven kwamen en één militair gewond raakte, gebeuren.

Bron: NOS / Beeld: ANP