Hempathie voor Tom Egbers mag hem niet van verantwoordelijkheid ontslaan
Natuurlijk hebben omstandigheden invloed, maar deze factoren kunnen nooit als excuus gebruikt worden voor grensoverschrijdend gedrag.
Net zoals bij the Voice of Holland and De Wereld Draait Door is ook in het geval van het grensoverschrijdende gedrag bij NOS Sport, dat door onderzoek van de Volkskrant naar buiten kwam, een maatschappelijke reactie waar te nemen die doordrenkt is van patriarchale logica. De hoofdrolspelers kunnen rekenen op een ongezonde portie hempathie. Hempathie (‘empathie voor hem’) is de conditionering van mensen om sympathie te hebben voor machtige of vooraanstaande mannen, vooral als die in de problemen komen. Waar bij victim blaming de schuld van de dader wordt verschoven naar het slachtoffer, verschuift bij hempathie de empathie van het slachtoffer naar de dader, waardoor het lijkt alsof de dader slachtoffer is van de situatie.
Zo werd het grensoverschrijdende gedrag van Matthijs van Nieuwkerk goedgepraat door verschillende mensen in de media waaronder Angela de Jong die in het AD zei: “Het maakte hem bij De Wereld Draait Door niet de makkelijkste man om mee te werken, to put it mildly. Maar zijn perfectionisme en drift leidden er wel toe dat wij ons DWDD over vijftig jaar nóg herinneren, terwijl we M en Khalid & Sophie nu alweer zijn vergeten”. Bij hempathie wordt de aandacht verschoven van de persoon in kwestie naar andere factoren: de zogenaamde noodzaak van wangedrag om op het hoogste niveau te kunnen presteren, de mythe van het creatieve genie, de media die het verhaal brengt en andere factoren.
De cultuur
Zo verdedigt Geza Weiz bij de opening van Op1 op 10 maart het grensoverschrijdende gedrag van Tom Egbers, in zijn woorden 'één van de meest amabele, echte mensen die ik ben tegengekomen in dit landschap' door naar de cultuur te wijzen. Een giftige werkcultuur kan inderdaad het slechtste bij mensen naar boven halen en ervoor zorgen dat misstanden veel te lang worden genegeerd, als ze al worden gemeld. Maar het betekent niet dat individuen binnen een cultuur die zich schuldig maken aan grensoverschrijdend gedrag hierdoor van hun verantwoordelijkheid kunnen worden ontslagen. Integendeel. Het zijn juist de meest machtige mensen binnen een organisatie die een giftige cultuur creëren, omdat vooral zij die invloed hebben. Wanneer er sprake is van een veilige werkcultuur en een individu met relatief weinig macht vertoont onveilig gedrag, kan deze persoon door iemand met meer macht worden gecorrigeerd. Niet andersom.
Hempatie
Geza Weiz rept met geen woord over het slachtoffer, maar richt al zijn empathisch vermogen op Tom Egbers wanneer hij zich hardop afvraagt 'Wow, hoe slaapt hij nu?' Dat Tom Egbers ook een aardige man en een goede presentator kan zijn, betekent niet dat hij ontslagen mag worden van de verantwoordelijkheid die bij zijn machtspositie hoort. John de Mol die naar vrouwen wijst die het loket om grensoverschrijdend gedrag niet wisten te vinden, fans van Lil' Kleine die zijn ex-partner Jamie Vaes beschuldigen van het om zeep helpen van zijn carrière, wanneer zij deelt hoe hij haar jarenlang fysiek en mentaal mishandeld heeft. En nu dus Tom Egbers die afgelopen vrijdag bij Khalid & Sophie wijst naar de vrouw met wie hij een relatie aanging toen zij nog stagiair (!) was, om zijn grensoverschrijdende gedrag te verklaren. Volgens Egbers bracht zij zijn huwelijk in gevaar met uitspraken die volgens hem niet juist waren. Niet hij, die deze relatie aanging, maar zij die het niet afrondde op de manier die hij gewild had. Natuurlijk hebben omstandigheden invloed, maar deze factoren kunnen nooit als excuus gebruikt worden voor grensoverschrijdend gedrag.
Macht geeft privileges
Hoewel Tom Egbers toegeeft dat hij wat dingen anders had moeten doen, herkent hij zijn machtspositie niet. Hij zegt zelfs geen daadwerkelijke macht te hebben omdat hij niet in de hoofdreactie zit 'waar de beslissingen worden genomen'. Macht is geen functietitel, het onthult zich in de vorm van privileges. Macht uit zich door niet te reageren op een gedegen journalistiek artikel in de Volkskrant, maar wel 30 minuten solo spreektijd te vragen op nationale televisie om je verhaal te doen. Macht is melden dat je je niet zomaar bij het grofvuil laat zetten na vier decennia, ondanks grensoverschrijdend gedrag dat je zelf hebt toegeven. Inmiddels heeft Johan Derksen in Vandaag Inside zijn support uitgesproken voor Tom Egbers door de Volkskrant te beschuldigen geen journalistiek te bedrijven, maar persoonlijke roddels te verspreiden. Ook Dennis Schouten van Roddelpraat laat van zich horen ‘In 2023 kan iedere vrouw een man kapot maken, een vermoeden van grensoverschrijdend gedrag is al genoeg’. En zo worden de meningen van Geza Weisz, Johan Derksen en Dennis Schouten op gelijke voet gesteld met onderzoek, hoor en wederhoor, kwaliteitsjournalistiek.
Natuurlijk mogen we empathie voelen voor Tom Egbers, maar pas op dat het geen hempathie wordt. Wijzen naar het slachtoffer, de media, de cultuur of andere factoren mag de verantwoordelijkheid voor grensoverschrijdend gedrag nooit weghalen bij de dader. Er is maar één manier waarop Tom Egbers had kunnen voorkomen nu ter verantwoording te worden geroepen en dat is door zich toen niet te hebben misdragen.