Help en koester de EU-arbeidsmigranten

Afgelopen week kwam het onderzoek uit van Binnenlands Bestuur onder de 40 grote gemeenten waaruit zou blijken dat ‘bijna driekwart van de grote gemeenten veel problemen ervaart met arbeidsmigranten.’ Hoe een gemeente een probleem kan ‘ervaren’ is mij een raadsel, maar dit terzijde. Feit blijft dat de Nederlandse gemeenten met hun handen in het haar zitten als het om arbeidsmigranten gaat.

Twee dingen vallen bij het onderzoek op.

Gemeenten zijn zeer terughoudend over hun eigen rol en invloed. Het lijkt alsof ze zichzelf buiten de situatie plaatsen door te klagen over de in hun ogen toenemende problemen met arbeidsmigranten, alsof ze geen direct betrokkene zijn. Ze benoemen wel verschillende onwenselijke situaties (zoals geen inschrijving in de Basisregistratie Personen en overbewoning), maar enig initiatief richting mogelijke oplossingen blijft nagenoeg uit.

Nog opvallender vind ik het feit dat er in het onderzoeksrapport gesproken wordt over “buitenlandse werknemers”. Hierbij wordt voorbijgegaan aan het gegeven dat de overgrote meerderheid van de 'arbeidsmigranten' uit de Europese Unie komt. Dat betekent dat ze als EU-burgers gebruik maken van hun fundamentele EU-recht op ‘vrij verkeer’. Ze mogen hier zijn, ze mogen hier werken, ze hebben recht op voorzieningen en ze mogen zelfs stemmen voor de gemeenteraad! Hun aparte status wordt helaas vaak niet erkend. Het zijn geen binnenlanders of buitenlanders. Het zijn mede-Europeanen! Ook al lijkt het ideaal van één Europa steeds verder weg, de juridische status van EU-burgers is onomwonden sterk.

Gemeenten zouden meer grip willen op de arbeidsmigrant. Dit lijkt op wensdenken, wat ze niet vrij pleit van hun verantwoordelijkheid om goed te zorgen voor hun inwoners. Want dat zijn EU-migranten/arbeidsmigranten ook. Daarnaast is in de Europese wetgeving vastgelegd (Richtlijn 2014/54) dat lidstaten hun best moeten doen om EU-migranten te helpen bij de uitoefening van hun rechten. Daar wordt noch op landelijk, noch op lokaal niveau echt uitvoering aan gegeven.

Veel arbeidsmigranten zijn dus EU-burgers die door de uitbreiding van de Europese Unie in 2004, vrij mochten reizen en werken in andere lidstaten. De verwachting was dat ongeveer 50 duizend Oost-Europeanen deze kant op zouden komen. Het werden meer.

In het EU-ideaal zouden EU-burgers door het ‘vrij verkeer’ ook vorm geven aan de Europese gedachte: een interne Europese markt, economische voorspoed, culturele uitwisseling en wederzijds begrip.

Hoe heeft dit zich in de Nederlandse praktijk vertaald? We hebben de extra Europese arbeidskracht gebruikt (en misbruikt) zonder echt na te denken over de consequenties. En nee, dat is niet alleen de schuld van malafide uitzendbureaus. We hebben als land en als lokale overheden, de laatste twee decennia, “nieuwe bedrijvigheid” met open armen verwelkomd en gestimuleerd. En nu we zien dat we echt geen grip hebben op EU-migratie en dat waarschijnlijk ook niet zullen krijgen (want nogmaals 'vrij verkeer'), proberen we zelfs de schuld in de schoenen van deze hardwerkende arbeidskrachten te schuiven!

In plaats van klagen en alleen de wekgevers en/of uitzendbureaus als schuldigen aan te wijzen, zouden de gemeenten (het liefst met steun van de landelijke overheid natuurlijk) lef moeten tonen en het initiatief moeten nemen om beter te zorgen voor EU-migranten, want dat zijn net zo goed inwoners van hun gemeente. In plaats van constant achter de feiten aan lopen, moeten de gemeenten proactief handelen en letterlijk naar buiten treden! Naar de tuinboer, de slachtboer en de distributieboer. Niet met loketten die open zijn tijdens kantoortijden (dan wordt er gewerkt), maar ook ’s avonds en in het weekend. Niet met een foldertje aan de balie, maar door alle mogelijke kanalen (ook digitale en informele) in te zetten om EU-migranten te informeren over hun rechten en plichten.

We hebben daarvoor geen beleidsmedewerkers nodig, maar mensen die de straat op gaan en van aanpakken houden. Hiermee zijn excessen en veel menselijk leed te voorkomen. Een aanpak die gericht is op het erkennen van inzet en het wijzen van de weg in hun nieuwe omgeving.

Het ultieme doel zou moeten zijn om de EU-migranten, op de lange termijn, te behouden voor de Nederlandse arbeidsmarkt. Want met een geboortecijfer van 1,49 per vrouw, zouden we iedereen die dit land draaiend wil houden meer dan welkom moeten heten. Wat is er dan beter dan deze EU-migranten, die immers al voor Nederland hebben gekozen, hier te laten aarden en (soms met een beetje omscholing) mee te laten bouwen aan de toekomst van dit land? Op den duur zal Nederland ook hun land gaan worden.