Harmen van Wijnen: de onzichtbare groene leider

In een ver verleden, toen ik als promovendus aan een Nederlandse universiteit werkte, bouwde ik ongemerkt een klein, maar fijn pensioenpotje op bij het ABP. Hoewel pensioenmailtjes voor velen regelrecht in de spam belanden, open ik ze met bovenmatige nieuwsgierigheid. Niet omdat ik al met pensioenplannen rondloop, maar omdat ik gefascineerd ben door hoe ons geld een verschil kan maken. En laten we eerlijk zijn, pensioen staat niet hoog op de prioriteitenlijst van de gemiddelde burger – laat staan wat er met dat geld gebeurt. Toch verdient Harmen van Wijnen, de bestuurder van ABP, het om in de schijnwerpers te staan als misschien wel de groenste leider van 2024.

Pensioenfonds als klimaatspeler
Van Wijnen is niet de typische groene activist met protestbord in de hand. Toch heeft hij als bestuursvoorzitter van het ABP, Europa’s grootste pensioenfonds, baanbrekende stappen gezet. Het fonds, met een vermogen van meer dan €500 miljard, heeft afscheid genomen van fossiele brandstoffen. Dit was geen oppervlakkig gebaar, maar een strategische keuze om €30 miljard te investeren in projecten die klimaatverandering tegengaan, zoals windparken en biodiversiteitsprogramma’s.

TIME Magazine erkende deze visie door Van Wijnen op te nemen in hun TIME100 Climate Leaders, een lijst die doorgaans gevuld is met activisten en wereldleiders. En terecht. Terwijl veel bedrijven en overheden blijven schipperen tussen economische belangen en klimaatdoelen, heeft het ABP laten zien dat er geen tegenstelling hoeft te zijn tussen rendement en duurzaamheid.

Groene visionair onder vuur
Ironisch genoeg wordt Van Wijnen niet alleen geprezen, maar ook aangevallen. De nieuwe coalitie in Den Haag, met de VVD en PVV aan het roer, noemt het ABP-beleid “activistische investeringen”. In het parlement stelde VVD-Kamerlid Thierry Aartsen dat pensioenfondsen zich moeten richten op rendement, niet op klimaatdoelen. Het lijkt erop dat de politiek geen onderscheid kan maken tussen verantwoord beleggen en ideologie.

Toch houdt Van Wijnen voet bij stuk. In interviews benadrukt hij dat duurzame investeringen niet alleen goed zijn voor de planeet, maar ook voor de lange-termijnrendementen van pensioendeelnemers. ABP’s nieuwste project, het Noordzeker-windpark op de Noordzee, illustreert dit perfect. Dit park zal naar schatting 8% van de Nederlandse energievraag dekken, terwijl het biodiversiteit bevordert en migrerende vogels beschermt.

Persoonlijke ervaring met leiderschap
Ik ken Harmen van Wijnen vanuit zijn tijd als voorzitter van het College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Ede. Zelfs toen maakte hij indruk als een visionair die verder keek dan de cijfers en verantwoordelijkheden van een onderwijsinstelling. Hij had een scherp oog voor de rol die een hogeschool speelt in de maatschappij, van het opleiden van professionals tot het stimuleren van maatschappelijke verantwoordelijkheid. Diezelfde visie brengt hij nu naar het pensioenfonds, door te laten zien hoe financiële instellingen een motor kunnen zijn voor verandering.

Waarom Van Wijnen het verschil maakt
Wat Van Wijnen onderscheidt, is zijn pragmatische aanpak. Hij zoekt geen aandacht voor zichzelf, maar weet impact te maken waar het telt. Hij begrijpt dat het klimaatprobleem niet stopt bij landsgrenzen en dat grootschalige samenwerking tussen regeringen, bedrijven en financiële instellingen cruciaal is.

Toch blijft zijn werk grotendeels onzichtbaar voor het grote publiek. Pensioen is simpelweg niet sexy. Maar als we niet opletten, wordt ons collectieve pensioen ingezet voor verouderde industrieën die de planeet schade toebrengen. Dankzij leiders zoals Van Wijnen zijn er nu grote sommen geld vrijgemaakt voor een duurzamere toekomst, zonder concessies te doen aan financiële zekerheid.

Groene leiderschap: wat politici kunnen leren
Het is tragisch dat juist de huidige regering, die prat gaat op economische verantwoordelijkheid, niet inziet dat duurzaamheid en rendement hand in hand gaan. Terwijl zij het ABP bekritiseren als “activistisch,” hebben zij geen antwoord op de vraag hoe zij een stabiele toekomst willen waarborgen voor zowel pensioenen als de planeet.

Misschien moeten we stoppen met zoeken naar de groenste leider onder politici en erkennen dat de echte veranderaars vaak buiten de schijnwerpers opereren. Harmen van Wijnen laat zien dat grote veranderingen mogelijk zijn met een combinatie van visie, lef en pragmatisme.

Dus, terwijl de lijst met “groene leiders” vaak gevuld is met namen van partijleiders en activisten, stel ik voor dat we breder kijken. Misschien verdient Harmen van Wijnen, de stille motor achter de duurzaamste investeringen van Europa, wel die titel. Want uiteindelijk hebben we leiders nodig die niet alleen spreken over verandering, maar deze ook daadwerkelijk realiseren.

En voor wie zijn pensioenmailtjes nog steeds negeert: open ze eens. Je leest over de toekomst van je geld én onze planeet.