Hamer adviseert minderheidskabinet na 'zorgelijk' geflopte formatiepogingen

De Tweede Kamer moet een nieuwe informateur aanwijzen uit de stal van de VVD, die vervolgens de mogelijkheden zal onderzoeken voor het vormen van een minderheidscoalitie. Dat is het advies van vertrekkend informateur Mariëtte Hamer in haar eindconclusie na bijna vier maanden tevergeefs zoeken naar een nieuwe regering. De minderheidscoalitie moet volgens Hamer uit “een nader te bepalen combinatie” van VVD, D66 en CDA bestaan. De gewenste nieuwe informateur werd woensdag al door de VVD naar voren geschoven, namelijk oudgediende Johan Remkes.

Hamer merkte op dat sinds de gelekte memo “Pieter Omtzigt functie elders” de vertrouwenscrisis bij de coalitiekandidaten er bepaald niet minder op geworden is. “Er is veel chagrijn, die ontploffing is nog niet ‘uitontploft’,” aldus de vertrekkende informateur. Ook verwijt Hamer de partijen die een leidende rol spelen in de onderhandelingen – VVD, D66 en CDA – een gebrek aan een constructieve opstelling. Die partijen werpen volgens Hamer “blokkades” op die niet zijn gebaseerd op politiek inhoudelijke meningsverschillen. Zo besloot Rutte dinsdag een coalitie met een samengesmolten GroenLinks en PvdA definitief af te wijzen, ook nadat deze twee zich hadden gecommitteerd aan de aanzet tot een regeerakkoord, omdat hij en CDA-leider Hoekstra gewoonweg niet met twee linkse partijen in zee willen. Sinds juni is er in de houding van de partijen niets veranderd, concludeert Hamer, die ook zegt dat het gedrag van de coalitiekandidaten het vertrouwen van de burger in de politiek schaadt.

Die aanzet tot een regeerakkoord werd donderdag wel naar buiten gebracht door Hamer, waar opstellers VVD en D66 de inhoud eerder nog voor zichzelf hielden. Een regeerakkoord waar een meerderheidskabinet mee te vormen was, aangezien zowel PvdA en GroenLinks als ook het CDA zich enthousiast toonden. Huidigde coalitiepartner de ChristenUnie merkte op dat het stuk “duidelijk” was opgesteld door twee liberale partijen, maar de deur naar een nieuw kabinet met die partij was door D66 al eerder dichtgegooid. Datzelfde D66 liet bij monde van leider Sigrid Kaag deze week haar onvrede ook blijken over de opstelling van VVD en CDA ten opzichte van de linkse partijen.

Hoe de verdere onderhandelingen – en met wie – er nu uit gaan zien, is dus nog onduidelijk. Door het vrijgeven van het conceptakkoord is nu wel bekend waarover gesproken wordt. En dat er in elk geval op papier een stap gezet wordt om de rol van de overheid te vergroten ten opzichte van die van de vrije markt. In het tien pagina’s tellende document is het meest opvallende punt waarschijnlijk de kinderopvang. Die wordt als het aan de VVD en D66 ligt namelijk gratis voor kinderen tot vier jaar. Tenminste, zolang dat betaalbaar is. De leerplichtige leeftijd gaat omlaag en moet gaan gelden vanaf vier jaar, in plaats van vijf. Dit moet leerachterstanden op jonge leeftijd terugdringen.

De compleet vastgelopen woningmarkt moet worden losgetrokken en dus moeten er dit decennium nog een miljoen woningen bijkomen. Dat gebeurt onder meer door leegstaande kantoorpanden te verbouwen en het plaatsen van tijdelijke woningen. Dat alles met strenge inachtneming voor de CO2-uitstoot, want de klimaatdoelen voor 2030 worden volgens het conceptakkoord verhoogd, om uiteindelijk in 2050 “klimaatneutraal, fossielvrij en circulair” te zijn.

Het toeslagenschandaal waardoor het kabinet-Rutte III uiteindelijk moest aftreden, wordt ook aangestipt. Als reactie daarop zeggen VVD en D66 een “open, optimistische en respectvolle politiek” te willen voeren om zo de vertrouwensbreuk tussen veel partijen in de Kamer en demissionair premier Mark Rutte te lijmen. Op die manier moeten ook de macht van de Kamer en de relatie tussen Kamer en kabinet worden hersteld.

Wanneer de nieuwe informateur aan het werk gaat is nog niet bekend. Naar verwachting zal de Tweede Kamer volgende week stemmen over de benoeming van VVD-mastodont Johan Remkes.